مقدمه 
واریس نوعی اتساع غیرعادی و پیچ‌خوردگی وریدهای سطحی بوده که یکی از شایع‌ترین مشکلات جوامع امروزی است. شیوع واریس در جمعیت عمومی 10 درصد است که از مجموع بیماری‌های عروق کرونر، بیماری‌های شریان‌های محیطی، نارسایی احتقانی قلب و سکته‌های مغزی بیشتر است [1 ,2]. نارسایی دریچه‌ای ورید‌های اندام تحتانی 25 درصد زنان و 15 درصد مردان در امریکا و اروپا را درگیر کرده است. اگرچه نارسایی صافن پوپلیته و رفلاکس ورید صافن کوچک نسبت به رفلاکس ورید صافن بزرگ کمتر شایع است اما می‌تواند منجر به علایمی به همان شدت شود. همچنین جراحی برای ورید نارسای صافن کوچک چالش‌برانگیزتر از ورید صافن بزرگ است. به‌طوری که احتمال آسیب بالقوه به عصب سورال بسیاری از جراحان عروق را از انجام استرپینگ ورید صافن کوچک به‌صورت روتین باز می‌دارد [3 ,4]. علاوه بر این، میزان عود بعد از جراحی ورید صافن کوچک در پنج سال 30 تا 50 درصد است [5, 6]. اسکلروتراپی نیز یک روش با ریسک پایین برای درمان رفلاکس وریدی است اما میزان شکست آن برای ورید صافن کوچک با قطر کمتر و بیشتر از 5 میلی‌متر به ترتیب برابر 14 درصد و 23 درصد برآورد شده است [7].
از آنجا که درمان نکردن واریس منجر به درد، ترومبوفلبیت، خونریزی، نارسایی مزمن وریدی و اولسر‌های وریدی می‌شود، درمان آن از گذشته مدنظر بوده و روش‌های گوناگون شامل جوراب واریس، جراحی و اخیراً روش‌های با تهاجم اندک در درمان واریس استفاده می‌شوند [8]. از جمله این روش‌های با تهاجم اندک استفاده از انرژی گرمایی به‌صورت رادیوفرکونسی (RFA) یا لیزر درمانی (EVLT) وریدهای درگیر است. این تکنیک‌ها بیشتر در درمان ریفلاکس ورید صافن بزرگ و برای جایگزینی استریپینگ جراحی استفاده می‌شود [9]. در RFA گرمای ایجاد‌شده توسط کاتترها منجر به آسیب گرمایی دیواره ورید و در نتیجه ترومبوز و فیبروز آن می‌گردد. گرچه RF Ablation غیر‌تهاجمی‌تر از استریپینگ جراحی است اما عوارض بالقوه‌ای دارد که شامل پارستزی، ترومبوفلبیت سطحی، ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه، کبودی، سوختگی‌های پوستی و عفونت است [10].
نتایج تکنیک‌های Endovenous ablation در درمان، حداقل برابر با استریپینگ بوده اما با کاهش عوارض منفی و افزایش کیفیت زندگی همراه است [11, 12]. از سوی دیگر در RFA و EVLT نگرانی از نظر عود بیماری به صورت Recanalization و ریفلاکس مجدد وجود دارد که این عارضه با پیشرفت‌های تکنولوژی به‌ویژه در روش‌های جدید و برخی لیزر‌ها کاهش یافته و برابر با جراحی شده است. در مقابل مطالعات دیگری بهبود کیفیت زندگی و بازگشت سریع‌تر به فعالیت و کار طبیعی را در Ablation نشان دادند [13].
آمدیا و همکارانش اظهار کردند که RFA به‌طور مشخصی نسبت به EVL، بهبودی پس از پروسیجر و پارامترهای کیفیت زندگی بهتری داشت [14]. راجاگوپالا و همکارانش بیان کردند نتایج EVL و RF خوب و میزان عوارض آن اندک بوده است [15].
به دلیل شیوع بالای بیماری و گرایش‌های بیشتر به روش‌های درمانی Minimal invasive به علت عود و عوارض کمتر، بررسی دقیق‌تر و به دست آوردن اطلاعاتی در زمینه بهبود روند تصمیم‌گیری بالینی در موارد مشابه ضروری به‌نظر می‌رسد. در همین راستا مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان موفقیت و عوارض بعد از انجام RFA در بیماران مبتلا به نارسایی صافن کوچک که در سال‌های 1388 تا 1394 در یک کلینیک جراحی عروق RF Ablation شدند، انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت گزارش موارد (Case Series) در بیماران مبتلا به واریس که از سال 1388 تا 1394 به یک کلینیک جراحی عروق در شهر رشت مراجعه کرده و نارسایی ورید صافن کوچک با قطر بالای 4 میلی‌متر داشته و RF Ablation شده بودند، انجام شد. در مطالعه حاضر، بیماران مبتلا به واریس و نارسایی صافن کوچک با قطر زیر 4 میلی‌متر و همچنین سابقه ترومبوز ورید عمقی (DVT) که کاندید مناسب برای RFA نبودند، بررسی نشدند.
در این کلینیک، بیماران واریسی مراجعه‌کننده از نظر ابتلا به نارسایی ورید صافن کوچک بررسی شدند و در صورت تأیید سونوگرافیک نارسایی ورید صافن کوچک، بیماران RF Ablation شدند. RF Ablation یک روش با تهاجم اندک است که در آن به با کاتتری درون ورید نارسا و به کمک امواج رادیویی (گرمایی) اندوتلیوم عروق تخریب شده و باعث ترومبوز، فیبروز و تخریب کامل آن می‌شود. RF Ablation با دستگاه Closure fast و در وضعیت خوابیده به شکم و بی‌حسی Tumescent انجام می‌شود. هم‌زمان با این پروسیجر در صورت نیاز اسکلروتراپی شاخه‌های واریسی نیز انجام شد. سپس بیماران از نظر میزان موفقیت (نداشتن ریفلاکس در اولین سونوگرافی کنترل 2 هفته بعد از RFA) و نیز عوارض احتمالی نظیر درد بعد از عمل، هماتوم، پارستزی ران و ساق، نوروپاتی، (Endovenous Heat Induced Thrombosis) EHIT، سوختگی پوست، 2 هفته بعد از پروسیجر بر اساس پروتکل درمان پیگیری شدند. بیماران از نظر داشتن یا نداشتن هماتوم معاینه شده و درباره پارستزی ساق و ران از ایشان سؤال شد. همچنین سونوگرافیست ریکانالیزاسیون را در بیماران به وسیله معاینه و سونوگرافی در 2 هفته، 3 تا 6 ماه و سال اول بعد از RFA ارزیابی کرد. در صورت وجود شواهد بالینی و سونوگرافیک DVT به عنوان عارضه پروسیجر، درجه‌بندی آن طبق EHIT Classification صورت گرفت [10]. 
متغیر‌های مطالعه که شامل سن، جنس، BMI، شغل، درجه واریس براساس CEAP Score [16] هستند، عوارض احتمالی نظیر درد بعد از عمل بر اساس مقیاسVAS (visual analog scale) ، هماتوم، پارستزی ران و ساق، نوروپاتی، ترمبوز ایجادشده ناشی از گرما (EHIT)، سوختگی پوست، ریکانالیزاسیون و ریفلاکس مجدد دارند، از پرونده بیماران استخراج شد. با توجه به استفاده از هپارین پس از سال 1392 در طی RFA، بیماران به دو دسته قبل از سال 92 (بدون استفاده از هپارین) و بعد سال 92 (استفاده از هپارین) تقسیم‌بندی و تفکیک شدند.
داده‌های مربوط پس از جمع‌آوری از طریق فرم‌های اطلاعاتی با استفاده از نرم‌افزار Spss نسخه 18 تجزیه و تحلیل شد. برای گزارش نتایج از تعداد و درصد برای متغیرهای کیفی و از میانگین و انحراف معیار، میانه (دامنه میان چارکی) و حداقل حداکثر برای متغیر‌های کمی استفاده شد. توزیع نرمال متغیرهای کمی مطالعه با استفاده از آزمون Shapiro-Wilk سنجیده شد. برای مقایسه درجه واریس و نمره VCSS [17] قبل و بعد از RF Ablation از آزمون ویلکاکسون استفاده شد. همچنین مقایسه بین عوارض و متغیرهای بررسی (سن، جنس، نمایه توده بدنی، شغل) با استفاده از آزمون‌های تی تست و Fisher Exact Test انجام شد. سطح معنی‌داری آماری آزمون‌ها 0/05>P در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 62 بیمار مبتلا به واریس که دارای نارسایی ورید صافن کوچک بوده و RF Ablation شده بودند، بررسی شدند. میانگین سنی بیماران 12/12±51/50 سال بود. 54/8 درصد از بیماران مرد و بقیه زن بودند. از نظر شغلی، بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به خانه‌دار (41/9 درصد)، کارمند (37/1 درصد) و آزاد (19/4 درصد) بود. میانگین نمایه توده بدنی (BMI)، 1/45±26/49 به دست آمد.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، میزان موفقیت یا به عبارتی از بین رفتن ریفلاکس در اولین سونوگرافی کنترل 2 هفته بعد از RFA، 100 درصد بوده و هیچ موردی از ریفلاکس در اولین سونوگرافی کنترل 2 هفته بعد از RF Ablation مشاهده نشد.  بیشترین فراوانی درجه واریس قبل و بعد از RF Ablation به ترتیب مربوط به درجه C2 (69/4 درصد)و C1 (56/5 درصد) بود (جدول شماره 1).


به طور کلی، بر اساس نتایج آزمون ویلکاکسون، بین درجه واریس قبل و بعد از RF Ablation تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده شد (0/001>P). به این صورت که در 48 نفر درجه واریس نسبت به قبل از RF Ablation کاهش و در یک مورد افزایش داشت، همچنین در 13 مورد بدون تغییر بود.
نتایج بررسی نمرهVCSS قبل و بعد از RF Ablation نشان داد که نمره VCSS بعد از RF Ablation در مقایسه با قبل از آن به طور معنی‌داری (0/001>P) کاهش یافت (جدول شماره 2). 


میانگین نمره درد بعد از RF Ablation، 2/04±3/03 (با میانه 3 و دامنه 8-0) بود. نتایج بررسی عوارض درمان، 2 هفته، 3 تا 6 ماه و سال اول بعد RF Ablation نشان داد که بیشترین عارضه در 2 هفته بعد از RF Ablation به ترتیب نوروپاتی (14/5 درصد) و ترمبوز گرمایی (11/3 درصد) بود.
طی 2 هفته بعد از RF Ablation هیچ موردی از ریکانالیزاسیون مشاهده نشد. در فاصله 3 تا 6 ماه 2 مورد ریکانالیزاسیون مشاهده شد که تنها در یک مورد از آن‌ها در سال اول نیز ریکانالیزاسیون دیده می‌شد. همچنین در سال اول بعد از RF Ablation نیز یک مورد ریکانالیزاسیون دیده شد.
در 2 هفته بعد از RF Ablation، هفت مورد ترومبوز گرمایی (3 مورد درجه دو، 2 مورد درجه یک، 1 مورد درجه سه و 1مورد درجه 4) مشاهده شد. که از این تعداد در 3 نفر در پیگیری 3 تا 6 ماه نیز ترومبوز گرمایی مشاهد شد (درجه یک، دو و چهار). در سال اول بعد از RF Ablation هیچ مورد ترومبوز گرمایی مشاهده نشد.
در 2 هفته بعد از RF Ablation، 9 مورد نوروپاتی مشاهده شد که در پیگیری‌های بعدی در هیچ یک از این 9 نفر نوروپاتی مشاهده نشد. در فاصله 3 تا 6 ماه و سال اول بعد از RF Ablation، هیچ موردی جدیدی از نوروپاتی در افراد بررسی‌شده دیده نشد. در فواصل 2 هفته، 3 تا 6 ماه و سال اول بعد از RF Ablation، هیچ موردی از سوختگی پوست در افراد بررسی‌شده مشاهده نشد. همچنین در 3 تا 6 ماه بعد از RF Ablation، تنها 1 مورد ترومبوفلبیت سطحی مشاهده شد. در فواصل 2 هفته و سال اول بعد از RF Ablation، هیچ موردی از ترومبوفلبیت سطحی مشاهده نشد.
بیشترین عارضه در 2 هفته بعد از RF Ablation به ترتیب نوروپاتی (14/5 درصد) و ترمبوز گرمایی (11/3 درصد) بود. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از آزمون‌های تی تست و Fisher Exact Test، رابطه آماری معنی‌داری بین ترومبوز گرمایی و نوروپاتی در دو هفته بعد از RF Ablation با متغیر‌های جمعیت‌شناختی (سن، جنس، نمایه توده بدنی و شغل) مشاهده نشد (جدول شماره 3).


بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان موفقیت و عوارض بعد از انجام RFA در بیماران مبتلا به نارسایی صافن کوچک که در سال‌های 1388 تا 1394 در یک کلینیک جراحی عروق RF Ablation شدند، انجام شد. در این مطالعه 62 بیمار مبتلا به واریس که دارای نارسایی ورید صافن کوچک بوده و RF Ablation شده بودند، بررسی شدند.
میانگین±انحراف‌معیار سنی افراد مطالعه 12/12±51/5 سال با میانه 54 سال بود؛ کمترین سن 24 سال و بیشترین سن 76 سال بود و 54/8 درصد از بیماران مرد و بقیه زن بودند. در مجموع در مطالعات متفاوت رده سنی و توزیع جنسیتی بیماران نزدیک به مطالعه ما بوده است [18, 19, 20]. از نظر شغلی، بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به خانه‌دار (41/9 درصد)، کارمند (37/1 درصد) و آزاد (19/4 درصد) بود. میانگین نمایه توده بدنی (BMI)، 1/45±26/49 به دست آمد. در مطالعه نهمیا سموئل و همکاران شاخص توده بدنی 3/2±25/9 بوده که تقریباً مشابه تحقیق ماست [21] و اختلاف معناداری برای آن نمی‌توان در نظر گرفت. 
در مطالعه حاضر بیشترین فراوانی مربوط به درجه واریس C2 بود که با مطالعه جونگ هیو چو و همکاران همسو بود [20]. این همسویی در مطالعه نهمیا سموئل [21]، دوگانسی [22]، لوان گرونندل [23] و مارگاریت تریپ هاوینگ [24] نیز مشاهده شد.
میزان موفقیت در مطالعه ما 100 درصد بوده و هیچ موردی از ریفلاکس در اولین سونوگرافی کنترل 2 هفته بعد از RF Ablation مشاهده نشد. این میزان در طی سه ماه در مطالعه توماس منهان و همکاران 100 درصد [18]، بوئرسما و همکاران 97/1 درصد [25]، نهمیا سموئل و همکاران 96/2 درصد [21] بوده است. میشل هارلندرلاک و همکاران در فالوآپ 24 تا 72 ساعت بعد از RF Ablation در 98/7 درصد یافته‌های سونوگرافی داپلکس بسته شدن قطعه SSV تحت درمان را نشان داده بودند، در یک بیمار بعد از 211 روز از Ablation نیز قطعه تحت درمان باز بود که به انجام اعمال بیشتر رضایت نداد [26]. بنابراین بر اساس نتایج مطالعه حاضر و مطالعات مشابه میزان بروز موفقیت در این روش درمانی زیاد خواهد بود.
میانگین نمره درد بعد از RF Ablation، 2/04±3/03 بود؛ در حالی که در مطالعه مارگاریت تریپ هاوینگ نمره درد 1/86±5/80 بود [24]. در مطالعه دوگانسی و همکاران مدت‌زمان مورد نیاز درمان درد به طور متوسط 2/1 روز بوده است [22]. شاید تفاوت موجود میان مطالعات چشم‌گیر نباشد اما تفاوت اندک موجود را نیز می‌توان با توجه به تفاوت محل انجام مطالعات و بیان نسبی درد با استفاده از پرسش‌نامه VAS توجیه کرد. در مطالعه حاضر نمره VCSS بیماران پس از درمان در مقایسه با پیش از درمان به‌صورت معناداری کاهش یافته بود که در مقایسه با مطالعه دی واکیومار و همکاران کاهش کمتری داشته است. سطح VCSS بالاتر در انتهای درمان در مطالعه مذکور می‌تواند به علت بالاتر بودن سطح VCSS پیش از درمان بوده باشد؛ این می‌تواند کاهش بیشتر VCSS طی درمان در این مطالعه را نیز توجیه کند [19].
در مطالعه حاضر میزان بروز ترومبوز گرمایی 7 مورد (11/3 درصد) بوده و تنها دو مورد (3/2 درصد) از این 7 مورد درجه 4 بوده‌اند، در حالی که در مطالعات دی واکیومار [19]، لوان گرونندل [23]، د اُثه [27]، دوگانسی [22]، کارادیک [28] و دسمیتره [29] میزان بروز ترومبوز را صفر گزارش کرده‌اند؛ همچنین بوئرسما و همکاران در مطالعه خود میزان بروز کلی آن را صفر تا 1/2 درصد گزارش کرده است [25] که به صورت چشمگیری کمتر از مطالعه حاضر است و علت آن را در درجه اول می‌توان به تعاریف متفاوت و نحوه سنجش آن نسبت داد، به طوری که تمامی مطالعات یادشده به بررسی وجود ترومبوز عمقی در وریدها (DVT) پرداخته بودند. ما تنها دو مورد از DVT را در مطالعه خود مشاهده کردیم، در حالی که در مطالعه حاضر به بررسی ترومبوز گرمایی درون‌عروقی پرداخته شد که براساس مطالعه لاورنس و همکاران 4 درجه داشته و درجه 4 شامل DVT می‌شود [30]. بنابراین نتایج مطالعه حاضر نشان‌دهنده اهمیت زیاد درجات پایین‌تر EHIT بوده که در مطالعات دیگر مورد توجه قرار نگرفته است. همچنین در مطالعات یادشده برخلاف مطالعه حاضر به بررسی اثر روش ابلیشن به وسیله لیزر پرداخته بودند. البته در مطالعه مارش و همکاران میزان بروز EHIT پس از ابلیشن رادیوفرکوئنسی در حدود 98 درصد گزارش شده. تفاوت موجود شاید به این علت است که در مطالعه حاضر انجام RFA روی ورید صافن کوچک بوده و در مطالعه مارش بررسی اثر این روش بر روی ورید صافن بزرگ انجام شده است [31]. علاوه بر آن برای تشخیص EHIT نیاز به تأیید سونوگرافی بوده؛ برای این کار نیاز است که یک رادیولوژیست ماهر سونوگرافی را انجام دهد. برای پیش‌گیری از EHIT توصیه به استفاده از هپارین پروفیلاکسی شده است.
میزان بروز عارضه نوروپاتی در مطالعه حاضر 14/5 درصد بوده، در حالی که در مطالعه بوئرسما 4/7 درصد و در مطالعه دی واکیومار 4/4 درصد [19] گزارش شده که به صورت چشم‌گیری کمتراز میزان به دست آمده در مطالعه حاضر است. در مطالعه سموئل و همکاران میزان بروز مشکلات نورولوژیک 7/5 درصد گزارش شده [21] که در حدود نصف میزان گزارش شده در مطالعه حاضر است. به نظر می‌رسد منشأ این تفاوت در روش اجرای ابلیشن باشد که در مطالعه ذکرشده به روش لیزر و در مطالعه حاضر به روش رادیوفرکوئنسی انجام شده است. همچنین می‌توان این تفاوت را به علت بیماری زمینه‌ای در افراد مسن‌تر همانند نوروپاتی دیابتی و نزدیک بودن محل پروسیجر به عصب سورال توجیه کرد.
در مطالعه ما در 2 هفته بعد از RF Ablation هیچ موردی از ریکانالیزاسیون مشاهده نشد. در فاصله 3 تا 6 ماه و سال اول بعد از RF Ablation نیز 2 مورد ریکانالیزاسیون مشاهده شد (یک مورد مشترک بین 3 تا 6 ماه و سال اول). در مطالعه نهمیا سموئل و همکاران 2 مورد ریکانالیزاسیون گزارش شد [21] و در مطالعه مارگاریت تریپ هاوینگ و همکاران نیز میزان بروز ریکانالیزاسیون بین صفر تا 4 درصد بیان شده است [24]. با توجه به میزان بروز کم در مطالعات به نظر می‌رسد تفسیر مارگاریت تریپ هاوینگ و همکاران که میزان بروز ریکانالیزاسیون را صفر تا 4 درصد گزارش کرده‌اند، محدوده‌ای معقول و مستند است. از سویی دیگر در مطالعه حاضر میزان ریکانالیزاسیون در طی 6 ماه 1 مورد و در طی یک سال 3 مورد بوده است که در حدود 4 درصد حجم نمونه مطالعه‌شده است. در حالی که در مطالعه راوی و همکاران این میزان 9 درصد [15] و در مطالعه گرونندل و همکاران این میزان 45 درصد گزارش شده است [23] که طیف وسیعی از نتایج را نشان می‌دهد که بر اساس بررسی‌های ما ارتباط معناداری بین این گستره وسیع نتایج ریکانالیزاسیون یافت نشد. نتایج مطالعه ما تفاوت معناداری در استفاده از هپارین بعد از سال 92 در مقایسه با قبل از سال 92 نشان نداد که این معنادار نبودن می‌تواند در نتیجه کم بودن حجم نمونه بررسی‌شده ما باشد.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می‌رسد درمان Radiofrequency Ablation صافن کوچک با توجه به میزان موفقیت زیاد و عوارض اندک، روشی بسیار مناسب و اجرایی است. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گیلان این مطالعه را با کد اخلاق (IR.GUMS.REC.1394.424) تأیید نمود.

حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

مشارکت نویسندگان
 ارائه ایده پژوهشی و طراحی مطالعه: حسین همتی، سیده مارال موسوی و غزاله همتی؛ جمع‌آوری داده‌ها: مانی معیری‌فر و محمد تقی آشوبی؛ تحلیل داده‌ها:  الهه رفیعی؛ بازبینی اولیه، تأیید نسخه نهایی: همه نویسندگان.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان این مقاله از دانشگاه علوم پزشکی گیلان و واحد توسعه تحقیقات بالینی رازی که فرایند اجرای پژوهش را تسهیل نموده اند، تشکر و سپاسگزاری می‌کنند.
 

References
1.Youn YJ, Lee J. Chronic venous insufficiency and varicose veins of the lower extremities. The Korean Journal of Internal Medicine. 2019; 34(2):269-83. [DOI:10.3904/kjim.2018.230] [PMID]
2.Yetkin E, Ozturk S. Dilating vascular diseases: Pathophysiology and clinical aspects. International Journal of Vascular Medicine. 2018; 2018:9024278. [DOI:10.1155/2018/9024278] [PMID]
3.Sam RC, Silverman SH, Bradbury AW. Nerve injuries and varicose vein surgery. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery: The Official Journal of the European Society for Vascular Surgery. 2004; 27(2):113-20. [DOI:10.1016/j.ejvs.2003.11.007] [PMID]
4.O'Hare JL, Vandenbroeck CP, Whitman B, Campbell B, Heather BP, Earnshaw JJ, et al. A prospective evaluation of the outcome after small saphenous varicose vein surgery with one-year follow-up. Journal of Vascular Surgery. 2008; 48(3):669-73. [DOI:10.1016/j.jvs.2008.04.041] [PMID]
5.Allegra C, Antignani PL, Carlizza A. Recurrent varicose veins following surgical treatment: Our experience with five years follow-up. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery: The Official Journal of the European Society for Vascular Surgery. 2007; 33(6):751-6. [DOI:10.1016/j.ejvs.2006.12.020] [PMID]
6.Nijsten T, van den Bos RR, Goldman MP, Kockaert MA, Proebstle TM, Rabe E, et al. Minimally invasive techniques in the treatment of saphenous varicose veins. Journal of the American Academy of Dermatology. 2009; 60(1):110-9. [DOI:10.1016/j.jaad.2008.07.046] [PMID]
7.Smith PC. Chronic venous disease treated by ultrasound guided foam sclerotherapy. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 2006; 32(5):577-83. [DOI:10.1016/j.ejvs.2006.04.033] [PMID]
8.Whiddon LL. The treatment of venous ulcers of the lower extremities. Baylor University Medical Center Proceedings. 2007; 20(4):363-6. [DOI:10.1080/08998280.2007.11928324] [PMID]
9.Sarma N. Guidelines and recommendation on surgery for venous incompetence and leg ulcer. Indian Dermatology Online Journal. 2014; 5(3):390-5. [DOI:10.4103/2229-5178.137825] [PMID]
10.Kurihara N, Hirokawa M, Yamamoto T. Postoperative venous thromboembolism in patients undergoing endovenous laser and radiofrequency ablation of the saphenous vein. Annals of Vascular Diseases. 2016; 9(4):259-66. [DOI:10.3400/avd.oa.16-00087] [PMID]
11.Rautio T, Ohinmaa A, Perälä J, Ohtonen P, Heikkinen T, Wiik H, et al. Endovenous obliteration versus conventional stripping operation in the treatment of primary varicose veins: A randomized controlled trial with comparison of the costs. Journal of Vascular Surgery. 2002; 35(5):958-65. [DOI:10.1067/mva.2002.123096] [PMID]
12.Lurie F, Creton D, Eklof B, Kabnick LS, Kistner RL, Pichot O, et al. Prospective randomized study of endovenous radiofrequency obliteration (closure procedure) versus ligation and stripping in a selected patient population (EVOLVeS Study). Journal of Vascular Surgery. 2003; 38(2):207-14. [DOI:10.1016/S0741-5214(03)00228-3] [PMID]
13.Sincos IR, Baptista APW, Coelho Neto F, Labropoulos N, Alledi LB, de Marins EM, et al. [Prospective randomized trial comparing radiofrequency ablation and complete saphenous vein stripping in patients with mild to moderate chronic venous disease with a 3-year follow-up (English-Portuguese)]. Einstein. 2019; 17(2):eAO4526. [DOI:10.31744/einstein_journal/2019AO4526] [PMID] [PMCID]
14.Almeida JI, Kaufman J, Gockeritz O, Chopra P, Evans MT, Hoheim DF, et al. Radiofrequency endovenous ClosureFAST versus laser ablation for the treatment of great saphenous reflux: A multicenter, single-blinded, randomized study (RECOVERY study). Journal of Vascular and Interventional Radiology. 2009; 20(6):752-9. [DOI:10.1016/j.jvir.2009.03.008]
15.Ravi R, Rodriguez-Lopez JA, Trayler EA, Barrett DA, Ramaiah V, Diethrich EB. Endovenous ablation of incompetent saphenous veins: A large single-center experience. Journal of Endovascular Therapy. 2006; 13(2):244-8. [DOI:10.1583/05-1760R.1] [PMID]
16.Padberg Jr FT. CEAP classification for chronic venous disease. Disease-a-Month. 2005; 51(2-3):176-82. [DOI:10.1016/j.disamonth.2005.03.013] [PMID]
17.Vasquez MA, Rabe E, McLafferty RB, Shortell CK, Marston WA, Gillespie D, et al. Revision of the venous clinical severity score: Venous outcomes consensus statement: Special communication of the American Venous Forum Ad Hoc Outcomes Working Group. Journal of Vascular Surgery. 2010; 52(5):1387-96. [DOI:10.1016/j.jvs.2010.06.161] [PMID]
18.Monahan TS, Belek K, Sarkar R. Results of radiofrequency ablation of the small saphenous vein in the supine position. Vascular and Endovascular Surgery. 2012; 46(1):40-4. [DOI:10.1177/1538574411425108] [PMID]
19.Theivacumar NS, Beale RJ, Mavor AID, Gough MJ. Initial experience in Endovenous Laser Ablation (EVLA) of varicose veins due to small saphenous vein reflux. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 2007; 33(5):614-8. [DOI:10.1016/j.ejvs.2006.10.030] [PMID]
20.Choi JH, Park HC, Joh JH. The occlusion rate and patterns of saphenous vein after radiofrequency ablation. Journal of the Korean Surgical Society. 2013; 84(2):107-13. [DOI:10.4174/jkss.2013.84.2.107] [PMID]
21.Samuel N, Carradice D, Wallace T, Mekako A, Hatfield J, Chetter I. Randomized clinical trial of endovenous laser ablation versus conventional surgery for small saphenous varicose veins. Annals of Surgery. 2013; 257(3):419-26. [DOI:10.1097/SLA.0b013e318275f4e4] [PMID]
22.Doganci S, Yildirim V, Demirkilic U. Does puncture site affect the rate of nerve injuries following Endovenous laser ablation of the small saphenous veins? European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 2011; 41(3):400-5. [DOI:10.1016/j.ejvs.2010.11.029] [PMID]
23.van Groenendael L, Flinkenflögel L, van der Vliet JA, Roovers EA, van Sterkenburg SM, Reijnen MM. Conventional surgery and Endovenous laser ablation of recurrent varicose veins of the small saphenous vein: A retrospective clinical comparison and assessment of patient satisfaction. Phlebology. 2010; 25(3):151-7. [DOI:10.1258/phleb.2009.009044] [PMID]
24.Trip-Hoving M, Verheul JC, van Sterkenburg SM, de Vries WR, Reijnen MM. Endovenous laser therapy of the small saphenous vein: Patient satisfaction and short-term results. Photomedicine and Laser Surgery. 2009; 27(4):655-8. [DOI:10.1089/pho.2008.2389] [PMID]
25.Boersma D, Kornmann VN, van Eekeren RR, Tromp E, Ünlü Ç, Reijnen MM, et al. Treatment modalities for small saphenous vein insufficiency: Systematic review and meta-analysis. Journal of Endovascular Therapy. 2016; 23(1):199-211. [DOI:10.1177/1526602815616375] [PMID]
26.Harlander-Locke M, Jimenez JC, Lawrence PF, Derubertis BG, Rigberg DA, Gelabert HA, et al. Management of endovenous heat-induced thrombus using a classification system and treatment algorithm following segmental thermal ablation of the small saphenous vein. Journal of Vascular Surgery. 2013; 58(2):427-31. [DOI:10.1016/j.jvs.2013.01.026] [PMID]
27.Janne d'Othée B, Walker TG, Kalva SP, Ganguli S, Davison B. Endovenous laser ablation of the small saphenous vein sparing the saphenopopliteal junction. Cardiovascular and Interventional Radiology. 2010; 33(4):766-71. [DOI:10.1007/s00270-010-9806-1] [PMID]
28.Carradice D, Samuel N, Wallace T, Mazari FA, Hatfield J, Chetter I. Comparing the treatment response of great saphenous and small saphenous vein incompetence following surgery and endovenous laser ablation: A retrospective cohort study. Phlebology: The Journal of Venous Disease. 2012; 27(3):128-34. [DOI:10.1258/phleb.2011.011014] [PMID]
29.Desmyttère J, Grard C, Stalnikiewicz G, Wassmer B, Mordon S. Endovenous laser ablation (980 nm) of the small saphenous vein in a series of 147 limbs with a 3-year follow-up. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 2010; 39(1):99-103. [DOI:10.1016/j.ejvs.2009.09.011] [PMID]
30.Lawrence PF, Chandra A, Wu M, Rigberg D, DeRubertis B, Gelabert H, et al. Classification of proximal endovenous closure levels and treatment algorithm. Journal of Vascular Surgery. 2010; 52(2):388-93. [DOI:10.1016/j.jvs.2010.02.263] [PMID]
31.Marsh P, Price BA, Holdstock J, Harrison C, Whiteley MS. Deep Vein Thrombosis (DVT) after venous thermoablation techniques: Rates of Endovenous Heat-Induced Thrombosis (EHIT) and classical DVT after radiofrequency and endovenous laser ablation in a single centre. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 2010; 40(4):521-7. [DOI:10.1016/j.ejvs.2010.05.011] [PMID]