مقدمه
رشد سریع دیابت نوع 2 یک مشکل جهانی است که ناشی از کاهش فعالیت بدنی و عوامل ژنتیکی است [1]. فدراسیون بین‌المللی دیابت پیش‌بینی کرده است در سال2040 تعداد افراد دیابتی درجهان به 642 میلیون نفر خواهد رسید [2]. مطالعات نشان می‌دهند حدود 90 درصد از بیماران دیابتی در معرض اختلالات مختلف عملکرد تولید مثلی هستند که کاهش میل جنسی و ناتوانی در باروری از جمله آن، محسوب می‌شود [3]. با توجه به اینکه تمایلات جنسی و باروری جنبه مهمی در زندگی اشخاص و زوج‌ها دارد، این موضوع می‌تواند دارای اهمیت باشد [4]. افزایش قند خون به دنبال دیابت با ایجاد تغییر در میزان هورمون‌های دخیل در فرایند اسپرماتوژنز، تغییرات ساختاری در سطح اندامک‌های سلولی، اختلال در روند اسپرماتوژنز و در نتیجه کاهش باروری همراه است [5].
در مطالعه‌‌ای روی موش‌‌های صحرایی مبتلا به دیابت ملیتوس القا‌شده با استرپتوزوتوسین مشاهده شد تعداد و قابلیت حرکت اسپرم در موش‌‌های دیابتی کاهش می‌یابد و درمان با انسولین توانست این پارامترها را به حالت اول بازگرداند. در این مطالعه پیشنهاد شد که کنترل گلیسمیک ممکن است نقش کلیدی در کاهش مشکلات ناباروری و یا کم‌باروری در افراد دیابتی داشته باشد [6]. همچنین ویگنون و همکاران ﮔﺰارش کردند ﮐﻪ دیﺎﺑﺖ موجب اﻓﺰایﺶ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻏﺸﺎی ﭘﺎیﻪ ﻟﻮﻟﻪ‌های اﺳﭙﺮم‌ﺳﺎز، ﮐﺎهش در ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮل‌های ﺳﺮﺗﻮﻟﯽ و ﮐﺎهش ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﭙﺮم می‌شود [7]. درمجموع شواهد نشانمی‌دهد دیابت با کاهش قدرت باروری جنس نر همراه است و ساز‌و‌کارهایی چون اختلال در هورمون‌های جنسی، استرس اکسیداتیو و التهاب از علل احتمالی آن در نظر گرفته شده است [8]. 
از سویی مطالعات نشان داده‌اند که بافت چربی انسان فقط یک انبار ذخیره چربی نیست، بلکه به عنوان یک بخش درون‌ریز که قادر به تولید پروتئین‌‌‌های زیستی فعال است که «آدیپوکین» نامیده می­‌شوند، شناخته شده است [9]. یکی از این آدیپوسایتوکین‌ها رزیستین است [10]. در برخی مطالعات، رزیستین به عنوان یک فاکتور پاتوژنیک درگیر در مکانیسم‌‌های متابولیکی و التهاب‌زایی که منتج به دیابت می‌شود، معرفی شده است. شواهد بیان‌کننده نقش رزیستین به عنوان یکی از عوامل مقاومت انسولین و دیابت نوع 2 است [12 ،11]. به هرحال شواهد اخیر نشان می‌دهد رزیستین اثر منفی بر محور هیپوتالاموس هیپوفیز گنادال داشته و از این طریق باروری مردان و زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد [13]. نگوایراز و همکاران (2004) دریافتند رزیستین یک آندوکرین جدید است که بین هموستاز انرژی و تولید مثل ارتباط برقرار می‌کند وافزایش بیان ژن رزیستین از بیضه موجب کاهش کارکرد سلول‌‌‌های لیدیگ و نهایتاً کاهش تولید تستوسترون می‌شود [14]. به علاوه در مردان دیابتی مشاهده شده است سطوح بالای رزیستین سرمی با کاهش عملکرد غدد جنسی در بیضه و ناباروری مرتبط است [15]. درمجموع گزارش‌ها نشان می‌دهد سطوح بالای رزیستین با کاهش اسپرماتوژنز و باروری در مردان همراه است.
از سویی امروزه فعالیت هوازی به ‌عنوان یک راهکار پذیرفته‌شده درمانی برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 است؛ زیرا اثرات سودمندی روی نیمرخ گلایسمیک و عوامل خطر مرتبط با دیابت مثل امراض قلبی‌عروقی دارد [16]. در حالی که در مطالعات زیادی اثرات فعالیت ورزشی بر جنبه‌‌‌های مختلف سلامت افراد دیابتی مورد بررسی قرار گرفته است [17]، اما تأثیر فعالیت بدنی بر ظرفیت و قدرت باروری این افراد کمتر مورد توجه بوده است. بنابراین در تحقیق حاضر به بررسی تغییرات رزیستین به دنبال تمرینات هوازی و ارتباط آن با باروری در موش‌های صحرایی نر دیابتی نوع 2 پرداخته شده است؛ بنابراین هدف مطالعه حاضر، بررسی این بود که احتمالاً تمرین هوازی موجب بهبود شاخص‌های باروری در موش‌های نر دیابتی نوع 2 می‌شود و فرض دوم تحقیق این بود که ممکن است بخشی از اثرات مفید ورزش بر باروری آن‌ها از طریق کاهش رزیستین اعمال شود.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر از نوع تجربی بود که به شیوه آزمایشگاهی انجام شد. در این تحقیق از 30 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار بالغ با دامنه وزنی 200 تا 250 گرم و سن هشت هفته که از دانشگاه علوم‌پزشکی بقیه‌الله تهران تهیه شده بودند، استفاده شد. موش‌‌ها در محیطی با دمای 2‌±‌22 درجه سانتی‌گراد، چرخه روشنایی و تاریکی 12:12 ساعت و در قفس‌‌های پلی‌کربنات (پنج موش در هر قفس) نگهداری شدند. جهت القای دیابت نوع 2 بعد از 12 ساعت ناشتا بودن موش‌‌های صحرایی مورد‌نظر از محلول نیکوتین آمید (ساخت شرکت سیگما، آمریکا) محلول‌شده در نرمال سالین با دُز 120 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و بعد از 15 دقیقه از محلول استرپتوزوتوسین (ساخت شرکت سیگما، آمریکا) محلول در بافر سیترات 1/0 مولار با دُز 65 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به صورت تزریق درون‌صفاقی استفاده شد. یک هفته پس از تزریق جهت اطمینان از دیابتی شدن، موش‌‌های صحرایی که میزان قند خون آن‌ها بیشتر از میلی‌گرم در دسی‌لیتر 250 بود به عنوان دیابتی در نظر گرفته شدند [16]. سطوح قند خون در موش‌‌های صحرایی توسط گلوکومتر (بیورر مدل GL42، ساخت کشور آلمان) در هر مرتبه بعد از 12 ساعت ناشتا بودن، اندازه گیری ‌‌شد. در ادامه موش‌‌های صحرایی دیابتی‌شده به طور تصادفی در دو گروه دیابتی تمرین هوازی (10 سر) و گروه کنترل دیابتی (10 سر) تقسیم شدند. به علاوه یک گروه دیگر از موش‌‌های صحرایی که قند خون طبیعی داشتند نیز به عنوان گروه کنترل سالم (10 سر) در نظر گرفته شدند.
پروتکل تمرین هوازی
برنامه تمرین هوازی روی تردمیل پنج‌کاناله به دلیل کنترل آسان‌‌تر سرعت و مدت‌زمان دویدن اجرا شد. ﻣﻮش‌ها در ﮔﺮوه ﺗﻤﺮیﻦ ﺑﻪ ﻣﺪت 10 هفته، هر هفته پنج روز ﺗﻤﺮیﻦ ﮐﺮدﻧﺪ. ﮐﻞ دوره ﺗﻤﺮیﻦ ﺑﻪ سه ﻣﺮﺣﻠـﻪ آﺷﻨﺎیﯽ، اﺿﺎﻓﻪ‌ﺑﺎر، ﺣﻔﻆ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪت ﮐﺎر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺷﻨﺎیﯽ (هفته اول) ﻣﻮش‌ﻫـﺎ ﻫـﺮ روز ﺑﻪ ﻣﺪت 15-10دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ هشت ﻣﺘﺮ ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺮ روی ﻧﻮارﮔﺮدان راه رﻓﺘﻨﺪ. در ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺿـﺎﻓﻪ‌ﺑﺎر (هفته دوم تا چهارم) ﻣﻮش‌ها اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺪت 20 دﻗﯿﻘﻪ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ 27 ﻣﺘﺮ در دﻗﯿﻘﻪ روی ﻧﻮارﮔﺮدان دویدند و ﺑﻪ‌ﺗﺪریﺞ در ﻃﻮل ﻣﺪت سه هفته، ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻓﺰایﺶ ﻣﯽیﺎﻓﺖ (هر جلسه دو دقیقه) ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻧﻬـﺎیﯽ، 60 دﻗﯿﻘﻪ رﺳﯿﺪ. درنهایت در مرحله ﺣﻔﻆ و ﺗﺜﺒﯿﺖ، ﺷﺪت ﮐﺎر به مدت سه هفته تمرین هوازی به 60 دﻗﯿﻘﻪ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ 27 ﻣﺘﺮ در دﻗﯿﻘﻪ رسید. در ضمن در هر ﺟﻠﺴﻪ ﺗﻤﺮیﻨﯽ موش‌ها ابتدا پنج دﻗﯿﻘـﻪ ﮔﺮم می‌ﮐﺮدند (با ﺷﺪت 16 ﻣﺘﺮ در دﻗﯿﻘﻪ) و در انتها پنج دﻗﯿﻘـﻪ ﺑﺮای ﺳﺮد ﮐﺮدن (‌‌ﺷﺪت 16 ﻣﺘﺮ در دﻗﯿﻘﻪ و ﺑﺎ ﮐﺎهش ﺗﺪریﺠﯽ ﺷﺪت ﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮیﻦ ﻣﻘﺪار) اختصاص داده می‌شد [18]. 
اندازه‌گیری‌های بیوشیمیایی
تمامی موش‌‌ها، 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرین، با کلروفرم بیهوش شدند و تشریح و نمونه‌گیری انجام شد. نمونه‌‌های خونی بعد از خون‌گیری (پنج سی‌سی) و لخته شدن در سانتریفیوژ قرار گرفتند و با دور 3500 به مدت 10 دقیقه سرم آن‌ها استخراج و جهت اندازه‌‌گیری‌‌ در دمای منفی70 درجه‌ سانتی‌گراد نگهداری شدند. غلظت گلوکز با روش آنزیمی رنگ‌سنجی (شرکت پارس‌آزمون، ایران) اندازه‌گیری شد. انسولین به روش رادیوایمنواسی (Monobind Inc, USA) ارزیابی شد. اندازه‌‌گیری سطوح سرمی رزیستین با حساسیت پیکوگرم در میلی‌لیتر 16/0 و دامنه سنجش 60–2/0 پیکوگرم در میلی‌لیتر توسط کیت‌‌های الایزا شرکت ایست بیوفارم (Rat ELISA Kit, Eastbiopharm) مخصوص موش صحرایی (ساخت کشور چین و تحت لیسانس کشور آمریکا) طبق دستورالعمل شرکت سازنده اندازه‌‌گیری شد. سپس مقاومت به انسولین با روش مدل ارزیابی هموستاز (HOMA-IR)، به عنوان شاخص مقاومت به انسولین، با استفاده از فرمول شماره 1 محاسبه شد:
1.
 5/22/(mmol/L) گلوکز × (µu/ml) انسولین = HOMA-IR
اندازه‌گیری‌های پارامترهای اسپرم
بلافاصله بعد از تشریح حیوان و وزن کردن بیضه چپ آن، انتهای اپیدیدیم خارج شد و در پنج سی‌سی محیط کشت (DMEM-F12)(‌Dulbecco’s Modification of Eagle’s Medium) قرار گرفت. سپس به منظور خروج اسپرم به درون محیط کشت، به قطعات کوچکی بریده و به مدت 10 دقیقه در دمای 27 درجه سانتی‌‌گراد آنکوبه شد. بعد از این مرحله یک میلی‌لیتر از مخلوط محیط کشت و اسپرم به 9 میلی‌لیتر از محیط کشت اضافه رقیق و فیکس شد. شمارش سرهای اسپرم با استفاده از لام نئوبار و به روش هموسیتومتری (تصویر شماره 1-a) انجام گرفت و سپس تعداد اسپرم‌‌‌‌ها در میلی‌لیتر محاسبه شد. شمارش اسپرم‌‌ها بر اساس دستورالعمل ارائه‌شده از طرف سازمان بهداشت جهانی انجام شد [19].
قابلیت تحرک اسپرم: سنجش حرکات اسپرم بر اساس دستوالعمل ارائه‌شده توسط WHO انجام شد [19]. به طور خلاصه 10 میکرولیتر مخلوط محیط کشت و اسپرم روی لام مخصوص ارزیابی حرکات اسپرم قرار گرفت. حداقل پنج میدان میکروسکوپی جهت ارزیابی حرکت حداقل 200 اسپرم از هر نمونه مورد بررسی قرار گرفت. سپس درصد اسپرم‌‌‌های متحرک محاسبه شد.
قابلیت حیات اسپرم: به منظور بررسی قابلیت حیات، اسپرم‌‌های هر گروه بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی [19] به روش رنگ‌آمیزی ائوزین نیگروزین رنگ شدند (تصویر شماره 1-b). به طور خلاصه ائوزین (یک درصد، مرک، آلمان) و نیگروزین (10 درصد، مرک، آلمان) در آب‌مقطر آماده شد. ابتدا یک حجم مخلوط محیط کشت و اسپرم با دو حجم ائوزین مخلوط و پس از گذشت 30 ثانیه حجم مساوی نیگروزین به مخلوط ساخته‌شده اضافه شد. سپس گسترش‌‌های نازکی از مخلوط تهیه و پس از خشک شدن در دمای آزمایشگاه توسط میکروسکوپ نوری با بزرگ‌نمایی 1000، تعداد 100 اسپرم شمارش و نسبت درصد اسپرم‌‌های زنده در گروه‌‌های مختلف محاسبه شد. در این روش سر اسپرم‌‌های زنده به رنگ سفید و سر اسپرم‌‌های مرده به رنگ قرمز متمایل به بنفش ظاهر می‌‌شوند.
مورفولوژی اسپرم: قبل از بررسی مورفولوژیک اسپرم‌‌های هر گروه ابتدا گسترش‌‌های تهیه‌شده از مخلوط اسپرم و محیط کشت به روش پاپانیکولائو رنگ‌آمیزی (تصویر شماره 1-c) و پس از خشک شدن بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی مورداستفاده قرار گرفتند. برای هر نمونه 100 اسپرم با بزرگ‌نمایی 1000 توسط میکروسکوپ نوری بررسی و ناهنجاری موجود به صورت درصد بیان شد [19].
آنالیز آماری
 نتایج به صورت میانگین‌ ± انحراف استاندارد برای نمونه‌‌های موجود در هر گروه بیان شده است. جهت آنالیز آماری پس از اطمینان از نرمال بودن داده‌‌ها با استفاده از آزمون برآورد نرمالی شاپیرو ویلیک و برای بررسی فرض برابری واریانس‌‌ها از آزمون لون استفاده شد. پس از مشخص شدن طبیعی بودن توزیع داده‌‌ها و برقراری فرض برابری واریانس‌‌ها، به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌‌ها و مقایسه بین گروه‌‌ها از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه و آزمون تعقیبی توکی در سطح معناداری 05/0‌P≤ استفاده شد. تمام محاسبات آماری با استفاده از نسخه 16 نرم‌افزار آماری SPSS صورت گرفت.

یافته‌ها
در بررسی وزن بدن بعد از 70 روز اعمال متغیر مستقل، در میانگین داده‌‌های تفاوت معناداری بین گروه ها مشاهده نشد (072/0=‌P) (جدول شماره 1). میانگین داده‌‌های مربوط به وزن بیضه چپ، تفاوت معناداری بین گروه کنترل سالم با گروه دیابتی تمرین هوازی (046/0=‌P) و کنترل دیابتی (021/0=‌P) نشان داد (جدول شماره 1).

در بررسی میزان قند خون گروه‌‌‌های مختلف، قند خون ناشتا بین گروه کنترل سالم با گروه کنترل دیابتی (007/0P=) و بین گروه کنترل سالم با گروه تمرین هوازی دیابتی در پیش‌آزمون (001/0P=) اختلاف معنی‌دار وجود داشت. بین گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل دیابتی در پیش‌آزمون (345/0P=) اختلاف معناداری وجود نداشت. در ادامه و پس از 10 هفته تمرین هوازی بین گروه کنترل سالم با گروه کنترل دیابتی اختلاف معناداری وجود داشت (001/0P=) اما بین گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل سالم در پس آزمون اختلاف معناداری مشاهده نشد (655/0P=). به علاوه بین گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل سالم در پس آزمون اختلاف معناداری مشاهده شد (005/0P=) (تصویر شماره 2).

در بررسی سطح سرمی رزیستین در گروه‌‌های مختلف، مشاهده شد که در بین گروه‌های مورد‌مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد (025/0‌‌،P= 76/3=F). در همین راستا نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد که فقط بین گروه کنترل سالم با گروه کنترل دیابتی (014/0P=) اختلاف معناداری وجود دارد و بین گروه کنترل سالم و گروه دیابتی تمرین هوازی (28/0P=) و گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل دیابتی (409/0P=) اختلاف معناداری مشاهده نشد (تصویر شماره 3).

همچنین در بررسی سطح سرمی هورمون انسولین در گروه‌‌های مختلف مشاهده شد که در بین سطح سرمی هورمون انسولین گروه‌های مورد‌مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد (014/0‌‌,P= 35/4=F). به طوری که نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد بین گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل دیابتی (032/0P=) اختلاف معناداری وجود دارد، اما بین گروه کنترل سالم با گروه کنترل دیابتی (982/0P=) و بین گروه کنترل سالم و گروه دیابتی تمرین هوازی (057/0P=) اختلاف معناداری مشاهده نشد (تصویر شماره 4).
در بررسی شاخص مقاومت به انسولین (HOMA-IR) در گروه‌‌های مختلف مشاهده شد که در بین گروه­‌های مورد‌مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد (000/0‌‌،P= 79/16=F). به طوری که بین گروه کنترل سالم با گروه کنترل دیابتی (003/0P=) و بین گروه دیابتی تمرین هوازی و گروه کنترل دیابتی (003/0P=) تفاوت معناداری وجود داشت، اما بین گروه کنترل سالم و گروه دیابتی تمرین هوازی (689/0P=) تفاوت معناداری مشاهده نشد (تصویر شماره 5).
نتایج در مورد مقایسه تعداد اسپرم گروه‌ها نشان داد اختلاف معنی‌داری بین گروه‌ها وجود دارد (001/0‌‌،P= 51/12=F). تعداد اسپرم به طور معنی‌دار در گروه کنترل دیابتی کمتر از گروه کنترل سالم (001/0P=) و گروه دیابتی تمرین هوازی (038/0P=) است. به علاوه تعداد اسپرم در گروه کنترل سالم به طور معنی‌داری بیشتر از گروه دیابتی تمرین هوازی بود (036/0P=). همچنین بررسی قابلیت تحرک اسپرم نشان داد که در بین گروه‌های مختلف تفاوت معناداری وجود دارد (0001/0‌‌،P= 51/12=F). نتایج آزمون توکی نشان داد تحرک اسپرم به طور معنی‌دار در گروه کنترل سالم به طور معنی‌دار بیشتر از گروه کنترل دیابتی (001/0P=) و گروه دیابتی تمرین هوازی (001/0P=) است. همچنین بین درصد اسپرم‌های زنده گروه‌های مختلف تفاوت معناداری وجود داشت (001/0‌‌،P= 31/18=F). قابلیت حیات اسپرم به طور معنی‌دار در گروه کنترل دیابتی کمتر از گروه کنترل سالم (001/0P=) و گروه دیابتی تمرین هوازی (002/0P=) است. به علاوه قابلیت حیات اسپرم در گروه کنترل سالم به طور معنی‌داری بیشتر از گروه دیابتی تمرین هوازی بود (031/0P=). نتایج مورفولوژی اسپرم نشان داد که بین گروه‌­های مختلف تفاوت معناداری وجود دارد (02/0‌‌،P= 19/4=F). میانگین درصد مورفولوژی‌های طبیعی اسپرم به طور معنی‌دار در گروه کنترل سالم بیشتر از گروه کنترل دیابتی (001/0P=) و گروه دیابتی تمرین هوازی (02/0P=) است. (جدول شماره 2).
بحث و نتیجه‌گیری 
دیابت و پیامدهای منفی آن در جهان رو به افزایش است. یافته‌ها حاکی از آن است که دیابت ملیتوس با القای تغییرات مولکولی، کیفیت اسپرم و عملکرد آن را مورد تغییر قرار می‌دهد و در این افراد میزان بالایی از شیوع اختلالات باروری دیده می‌شود [21 ،20]. نوروپاتی ناشی از دیابت یکی از عواملی است که می‌تواند باعث کاهش کیفیت اسپرم­‌ها و افت پارامترهای آن شود. مطالعات نشان می­‌دهد که دیابت از طریق کنترل اندوکرین روند اسپرماتوژنز را تحت تأثیر قرار می­‌دهد و تأثیر منفی بر پارامترهای استاندارد مایع سیمن دارد [23 ،22 ،6]. به هر حال گزارش­‌های علمی در مورد ارتباط دیابت و ناباروری محدود است. در این مطالعه اثرات دیابت بر شاخص­‌های اسپرمی، مقاومت به انسولین و سطوح رزیستین در موش‌­های دیابتی نوع 2 بررسی شد.
در این ارتباط شواهد اخیر نشان می­‌دهد، دیابت باعث افزایش گلوکز خون و مقاومت به انسولین می‌­شود و از طریق سازوکارهایی چون افزایش استرس اکسیداتیو در بافت بیضه و تخریب سلول‌‌های سازنده هورمون آزادکننده گنادوتروپین در هیپوتالاموس منجر به کاهش هورمون­‌های جنسی و پارامترهای باروری اسپرم می­‌شود [24]. همسو با این نتایج در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد پس از القای دیابت نوع 2، سطح گلوکز خون و شاخص مقاومت به انسولین در گروه کنترل دیابتی در مقایسه با گروه کنترل سالم افزایش می­‌یابد. همچنین نتایج ما نشان داد پارامترهای اسپرم از جمله تعداد، مورفولوژی، زنده‌­مانی و قابلیت تحرک اسپرم موش­‌های دیابتی کمتر ازگروه کنترل سالم بود. در این ارتباط و همسو با یافته‌های پژوهش حاضر رزونی و همکاران (2014) دریافتند که حجم مایع سیمن، تعداد، مورفولوژی، زنده‌مانی و قابلیت تحرک اسپرم در افراد دیابتی کمتر از افرادی با شرایط طبیعی است [25]. در بررسی دیگری در مردان مبتلا به دیابت نوع 2 مشخص شد که شیوع ناباروری در این افراد بالاست و همچنین حدود نیمی از این افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن بودند [20]. در مطالعات انجام‌شده روی مدل­‌های حیوانی دیابتی‌شده به­ وسیله استرپتوزوسین، نقص در فعالیت بافت بیضه، سطح هورمون­‌های جنسی و پارامترهای اسپرمی مشاهده شده است [26]. همچنین کاهش تعداد اسپرم و افزایش اسپرم‌­های ناهنجار با شرایط دیابتی مرتبط است [5].
در مطالعات گزارش شده است که رزیستین و گیرنده­‌های آن توسط انواع مختلف سلول­‌های غدد جنسی مردان از جمله سلول‌های لیدیگ اسپرماتوزا بیان می­‌شوند [15]. مشخص شده است که این آدیپوکین محور HPG را تحت تأثیر منفی قرار داده که پیامد آن کاهش تولید هورمون‌های جنسی از جمله تستوسترون است [27]. از طرفی شواهد اخیر نشان می­‌دهد بین سطوح سرمی رزیستین، توده چربی و مقاومت انسولین همبستگی مثبتی وجود دارد [28]. لی و همکاران (2006) بیان کردند که رزیستین پلاسما به طور مثبت با BMI، گلوکز خون، تری‌گلیسرید و شاخص مقاومت به انسولین ارتباط دارد و ممکن است تغییرات سرمی این هورمون، در بهبود مقاومت به انسولین ناشی از دیابت مؤثر باشد [12]. نوگریس و همکاران (2004) موافق تحقیق حاضر گزارش کردند، سطح سرمی رزیستین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در مقایسه با افراد سالم بالاتر است. به علاوه در مردان مبتلا به دیابت، افزایش میزان رزیستین سرمی موجب کاهش عملکرد غدد جنسی و مهار سیگنال استروئیدوژنز در بیضه‌ها می‌شود که ارتباط بین افزایش رزیستین، کاهش تستوسترون و افزایش اختلالات جنسی و ناباروری به‌خوبی مورد تأیید قرار گرفت [14].
در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد پس از القای دیابت نوع 2 سطوح سرمی رزیستین افزایش می‌یابد. درواقع نتیجه مطالعه حاضر از این عقیده حمایت می‌کند که احتمالاً دیابت با افزایش سطوح رزیستین همراه است و اینکه حداقل بخشی از سازوکارهای اختلالات باروری در این افراد به سطوح افزایش‌یافته رزیستین مربوط می‌شود. همچنین می‌توان چنین استنباط کرد که افزایش قند خون به دنبال دیابت با ایجاد تغییر در میزان هورمون‌های دخیل در فرایند اسپرماتوژنز و نیز ایجاد تغییرات ساختاری در سطح اندامک‌های سلولی باعث اختلال در روند اسپرماتوژنز و درنتیجه کاهش باروری می‌شود [29].
از سوی دیگر بیان شده است ورزش و فعالیت بدنی یک راهکار مؤثر برای پیشگیری از عوارض ناشی از دیابت است. ما دریافتیم که متعاقب 10 هفته تمرین هوازی، در مقاومت به انسولین و سطح گلوکز ناشتای خون بین موش‌های گروه تمرین دیابتی نسبت به گروه کنترل دیابتی کاهش معنی‌داری به وجود می‌آید که این نتایج با یافته‌های اسماعیلی و همکاران (2015) همسوست [30]. همچنین، افشون‌پور و همکاران (2016)، کاهش غلظت گلوکز خون، انسولین و شاخص مقاومت به انسولین گروه تمرین در مقایسه با پیش‌آزمون و گروه کنترل را گزارش کردند [31]. به طور کلی اثرات کنترل گلیسمیک ورزش در شرایط دیابتیک به‌خوبی تأیید شده است [30]. به علاوه مطالعات به‌خوبی نشان می‌دهند که فعالیت ورزشی با شدت متوسط منجر به بهبود ظرفیت باروری جنس نر می‌شود [32]. در مطالعه‌ای پالمر و همکاران (2012) گزارش کردند که 10 هفته رژیم غذایی و ورزش منجر به کاهش بافت چربی و بهبود تعداد، تحرک‌پذیری و مورفولوژی اسپرم در موش‌های چاق می‌شود [33]. به علاوه هاکنوسن و همکاران (2011) نشان دادند که چاقی با کاهش کیفیت مایع سیمن و تغییر نیمرخ هورمون‌های جنسی همراه است و شرکت در 14 هفته برنامه کاهش وزن موجب بهبود کیفیت مایع سیمن و قدرت باروری می‌شود [34]. همچنین، مطالعات نشان می‌دهند که تمرینات هوازی منجر به افزایش تولید تستوسترون همراه با افزایش تولید اسپرم و افزایش باروری در افراد با شرایط طبیعی می‌شود [35]. موافق با این نتایج در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد پس از انجام تمرینات هوازی فاکتورهای اسپرمی از جمله تعداد و زنده‌مانی اسپرم در موش‌های دیابتی بهبود می‌یابد. درمجموع، مطالعات نشان می‌دهد که ورزش با شدت متوسط احتمالاً از طریق سازوکارهایی چون بهبود وضعیت گلیسمیک، شرایط اندوکراینی، استرس اکسیداتیو و ترکیب بدنی به افزایش قدرت باروری جنس نر منجر می‌شود [36].
در پژوهش حاضر پس از انجام تمرین هوازی تفاوت معنی‌­داری در سطح سرمی رزیستین بین دو گروه تمرین دیابتی و کنترل دیابتی مشاهده نشد. در این راستا و همسو با یافته‌های پژوهش حاضر حقیقی و همکاران (2012) در مطالعه­‌ای تأثیر یک دوره تمرینات هوازی بر میزان رزیستین سرم در مردان چاق را بررسی کردند و نتایج آن­‌ها تغییرات معناداری در سطوح رزیستین را نشان نداد [37]. همچنین گیاندوپولو و همکاران (2005) پس از 14 هفته تمرین هوازی عدم تغییر سطوح رزیستین و کاهش مقاومت به انسولین را مشاهده کردند [38]. در مقابل پرس‌گین (2006) و همکاران افزایش رزیستین را پس از یک دوره تمرین هوازی مشاهده کردند [39]. به طوری که ملاحظه می‌شود نتایج در مورد پاسخ رزیستین به ورزش متناقض است؛ چراکه در برخی مطالعات افزایش [39]، عدم تغییر [40] و یا کاهش [41] سطح رزیستین پس از یک دوره تمرین ورزشی گزارش شده است. این مغایرت در نتایج را می‌توان به تفاوت در ویژگی‌های آزمودنی‌ها، نوع و شدت تمرینات، مدت پروتکل، الگوهای تمرینی و نوع کیت و دقت روش‌های اندازه‌گیری نسبت داد؛ بنابراین بر اساس یافته‌های تحقیق حاضر، بهبود وضعیت شاخص‌های اسپرمی در موش‌های دیابتی به تغییرات سرمی رزیستین مربوط نمی‌شود و احتمالاً سازوکارهای دیگری درگیر هستند که مستلزم بررسی بیشتر در این زمینه است. به نظر می‌رسد بهبود پارامترهای اسپرم (تعدادتعداد اسپرم، قابلیت تحرک، قابلیت حیات و مورفولوژی‌) متعاقب 10 هفته تمرین هوازی با کاهش قند خون و شاخص مقاومت به انسولین در ارتباط است. با وجود این محدودیت‌های این مطالعه می‌تواند مدل دیابت ما باشد؛ به طوری که دیابت ناشی از استرپتوزوتوسین نیکوتین‌آمید یک تقلید از مدل القای دیابت نوع 1 است و این مدل دقیقاً شبیه‌سازی دیابت نوع 2 در انسان نیست. گرچه انواع جنبه‌های پاتوفیزیولوژیک و مولکولی دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 شایع هستند، برخی از خصوصیات ممکن است متفاوت باشد و عموماً این الگو را به دیابت نوع 2 و مقاومت به انسولین محدود می‌کند.
نتیجه‌گیری
 ­این یافته‌ها شواهد متقاعد‌کننده‌ای را فراهم می­‌کند که تمرین هوازی با شدت متوسط ممکن است مستقل از تغییرات رزیستین، پارامترهای اسپرم و مقاومت به انسولین را در موش‌های دیابتی‌شده با استرپتوزوتوسین بهبود بخشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کد اخلاق این پژوهش (‌‌IR.Arakmu.rec.1394.329) از کمیته اخلاق طرح‌های پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک اخذ شده است.
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد لیلی محمدی در دانشگاه اراک، دانشکده علوم ورزشی، رشته فیزیولوژی ورزش استخراج و بدون دریافت کمک مالی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
 ایده اصلی: عباس صارمی و محمد پرستش؛ نگارش مقاله، تأیید نهایی مقاله: عباس صارمی، محمد پرستش و لیلی محمدی؛ جمع‌آوری داده، تفسیر داده‌ها: لیلی محمدی. 
تعارض منافع
بدین‌وسیله نویسندگان تصریح می‌کنند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در خصوص پژوهش حاضر وجود ندارد.

References
Pradhan AD, Manson JE, Rifai N, Buring JE, Ridker PM. C-reactive protein, interleukin 6, and risk of developing type 2 diabetes mellitus. JAMA. 2001; 286(3):327-34. [DOI:10.1001/jama.286.3.327] [PMID]
Nasli-Esfahani E, Farzadfar F, Kouhnavard M, Ghodssi-Ghassemabadi R, Khajavi A, Peimani M, et al. Iran Diabetes Research Roadmap (IDRR) study: A preliminary study on diabetes research in the world and Iran. Journal of Diabetes and Metabolic Disorders. 2017; 16:9. [DOI:10.1186/s40200-017-0291-9] [PMID] [PMCID]
Hamilton BE, Ventura SJ. Fertility and abortion rates in the United States, 1960-2002. International Journal of Andrology. 2006; 29(1):34-45. [DOI:10.1111/j.1365-2605.2005.00638.x] [PMID]
Lutz W. Fertility rates and future population trends: Will Europe’s birth rate recover or continue to decline? International Journal of Andrology. 2006; 29(1):25-33. [DOI:10.1111/j.1365-2605.2005.00639.x] [PMID]
Ballester J, Muñoz MC, Domínguez J, Rigau T, Guinovart JJ, Rodríguez-Gil JE. Insulin-dependent diabetes affects testicular function by FSH- and LH-linked mechanisms. Journal of Andrology. 2004; 25(5):706-19. [DOI:10.1002/j.1939-4640.2004.tb02845.x] [PMID]
Alves MG, Martins AD, Rato L, Moreira PI, Socorro S, Oliveira PF. Molecular mechanisms beyond glucose transport in diabetes-related male infertility. Biochimica et Biophysica Acta. 2013; 1832(5):626-35. [DOI:10.1016/j.bbadis.2013.01.011] [PMID]
Vignon F, Le Faou A, Montagnon D, Pradignac A, Cranz C, Winiszewsky P, et al. Comparative study of semen in diabetic and healthy men. Diabète & Métabolisme. 1991; 17(3):350-4. [PMID]
Aitken RJ, Koppers AJ. Apoptosis and DNA damage in human spermatozoa. Asian Journal of Andrology. 2011; 13(1):36-42. [DOI:10.1038/aja.2010.68] [PMID] [PMCID]
Kondo T, Kobayashi I, Murakami M. Effect of exercise on circulating adipokine levels in obese young women. Endocrine Journal. 2006; 53(2): 189-95. [DOI:10.1507/endocrj.53.189] [PMID]
Aruna B, Ghosh S, Singh AK, Mande SC, Srinivas V, Chauhan R, et al. Human recombinant resistin protein displays a tendency to aggregate by forming intermolecular disulfide linkages. Biochemistry. 2003; 42(36):10554-9. [DOI:10.1021/bi034782v] [PMID]
Kusminski CM, McTernan PG, Kumar S. Role of resistin in obesity, insulin resistance and Type II diabetes. Clinical Science (London, England: 1979). 2005; 109(3):243-56. [DOI:10.1042/CS20050078] [PMID]
Lu HL, Wang HW, Wen Y, Zhang MX, Lin HH. Roles of adipocyte derived hormone adiponectin and resistin in insulin resistance of type 2 diabetes. World Journal of Gastroenterology. 2006; 12(11):1747-51. [DOI:10.3748/wjg.v12.i11.1747] [PMID] [PMCID]
Tsatsanis C, Dermitzaki E, Avgoustinaki P, Malliaraki N, Mytaras V, Margioris AN. The impact of adipose tissue-derived factors on the Hypothalamic-Pituitary-Gonadal (HPG) axis. Hormones. 2015; 14(4):549-62. [DOI:10.14310/horm.2002.1649] [PMID]
Nogueiras R, Barreiro ML, Caminos JE, Gaytán F, Suominen JS, Navarro VM, et al. Novel expression of resistin in rat testis: Functional role and regulation by nutritional status and hormonal factors. Journal of Cell Science. 2004; 117(Pt 15):3247-57. [DOI:10.1242/jcs.01196] [PMID]
Normandin JJ, Murphy AZ. Somatic genital reflexes in rats with a nod to humans: Anatomy, physiology, and the role of the social neuropeptides. Hormones and Behavior. 2011; 59(5):656-65. [DOI:10.1016/j.yhbeh.2011.02.006] [PMID] [PMCID]
No Authors Listed. Hip osteoarthritis can be treated with exercise. While no cure exists to date for this degenerative disease, exercise therapy can help alleviate symptoms and stave off surgery. DukeMedicine Healthnews. 2014; 20(12):3. [PMID]
Kadoglou N, Perrea D, Iliadis F, Angelopoulou N, Liapis C, Alevizos M. Exercise reduces resistin and inflammatory cytokines in patients with type 2 diabetes. Diabetes Care. 2007; 3(30):719-21. [DOI:10.2337/dc06-1149] [PMID]
Afzalpour ME, Chadorneshin HT, Foadoddini M, Eivari HA. Comparing interval and continuous exercise training regimens on neurotrophic factors in rat brain. Physiology & Behavior. 2015; 147:78-83. [DOI:10.1016/j.physbeh.2015.04.012] [PMID]
Wang Y, Yang J, Jia Y, Xiong C, Meng T, Guan H, et al. Variability in the morphologic assessment of human sperm: Use of the strict criteria recommended by the World Health Organization in 2010. Fertility and Sterility. 2014; 101(4):945-9. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2013.12.047] [PMID]
La Vignera S, Condorelli R, Vicari E, D’Agata R, Calogero AE. Diabetes mellitus and sperm parameters. Journal of Andrology. 2012; 33(2):145-53. [DOI:10.2164/jandrol.111.013193] [PMID]
Corona G, Rastrelli G, Monami M, Saad F, Luconi M, Lucchese M, et al. Body weight loss reverses obesity associated hypogonadotropich hypogonadism: A systematic review and meta-analysis. European Journal of Endocrinology. 2013; 168(6):829-43. [DOI:10.1530/EJE-12-0955] [PMID]
Singh AK, Tomarz S, Chaudhari AR, Sinqh R, Verma N. Type 2 diabetes mellitus affects male fertility potential. Indian Journal of Physiology and Pharmacology. 2014; 58(4):403-6. [PMID]
Daubresse JC, Meunier JC, Wilmotte J, Luyckx AS, Lefebvre PJ. Pituitary-testicular axis in diabetic men with and without sexual impotence. Diabète & Métabolisme. 1978; 4(4):233-7. [PMID]
Rama Raju GA, Jaya Prakash G, Murali Krishna K, Madan K, Siva Narayana T, Ravi Krishna CH. Noninsulin-dependent diabetes mellitus: Effects on sperm morphological and functional characteristics, nuclear DNA integrity and outcome of assisted reproductive technique. Andrologia. 2012; 44 Suppl 1:490-8. [DOI:10.1111/j.1439-0272.2011.01213.x] [PMID]
Chandrashekar V, Bartke A. The impact of altered insulin-like growth factor-I secretion on the neuroendocrine and testicular functions. Minerva Ginecologica. 2005; 57(1):87-97.
Amaral S, Moreno AJ, Santos MS, Seiça R, Ramalho-Santos J. Effects of hyperglycemia on sperm and testicular cells of Goto-Kakizaki and streptozotocin-treated rat models for diabetes. Theriogenology. 2006; 66(9):2056-67. [DOI:10.1016/j.theriogenology.2006.06.006] [PMID]
Morash BA, Willkinson D, Ur E, Wilkinson M. Resistin expression and regulation in mouse pituitary. FEBS Letters. 2002; 526(1-3):26-30. [DOI:10.1016/s0014-5793(02)03108-3] [PMID]
Qatanani M, Szwergold NR, Greaves DR, Ahima RS, Lazar MA. Macrophage-derived human resistin exacerbates adipose tissue inflammation and insulin resistance in mice. The Journal of Clinical Investigation. 2009; 119(3):531-9. [DOI:10.1172/JCI37273] [PMID] [PMCID]
Roessner C, Paasch U, Kratzsch J, Glander HJ, Grunewald S. Sperm apoptosis signaling in diabetic men. Reprod Biomed Online. 2012; 25(3): 292-299. [DOI:10.1016/j.rbmo.2012.06.004] [PMID]
Esmaeili M, Bijeh N, Ghahremani Moghadam M. [Effect of combined aerobic and resistance training on aerobic fitness, strength, beta-endorphin, blood glucose level, and insulin resistance in women with type II diabetes mellitus (‏Persian)]. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2018; 21(6):34-46. [DOI:10.22038/IJOGI.2018.11631]
Afshon Pour MT, Habibi AH, Ranjbar RA. [Effects of continuous aerobic exercise training on plasma concentration of apelin and insulin resistance in type 2 diabetic men (‏Persian)]. Armaghane Danesh. 2016; 21(1):57-70. http://armaghanj.yums.ac.ir/article-1-1148-en.html
Vaamonde D, Da Silva-Grigoletto ME, García-Manso JM, Vaamonde-Lemos R, Swanson RJ, Oehninger SC. Response of semen parameters to three training modalities. Fertility and Sterility. 2009; 92(6):1941-6. [DOI:10.1016/j.fertnstert.2008.09.010] [PMID]
Palmer NO, Bakos HW, Fullston T, Lane M. Impact of obesity on male fertility, sperm function and molecular composition. Spermatogenesis. 2012; 2(4):253-63. [DOI:10.4161/spmg.21362] [PMID] [PMCID]
Håkonsen LB, Thulstrup AM, Aggerholm AS, Olsen J, Bonde JP, Andersen CY, et al. Does weight loss improve semen quality and reproductive hormones? Results from a cohort of severely obese men. Reproductive Health. 2011; 8:24. [DOI:10.1186/1742-4755-8-24] [PMID] [PMCID]
Parastesh M, Heidarianpour A, Sadegh M. Investigating the effects of endurance, resistance and combined training on reproductive hormones and sperm parameters of streptozotocin-nicotinamide diabetic male rats. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2019; 18(2):273-9. [DOI:10.1007/s40200-018-0380-4] [PMID]
du Plessis SS, Kashou A, Vaamonde D, Agarwal A. Is there a link between exercise and male factor infertility? The Open Reproductive Science Journal. 2011; 3:105-13. [DOI:10.2174/1874255601103010105]
Haghighi AH, Yarahmadi H, Iidarabadi A, Rafiepoor AR. [Effect of a period of aerobic training on serum resistin level in obese men (‏Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2013; 56(1):31-8. [DOI:10.22038/MJMS.2013.456]
Giannopoulou I, Fernhall B, Carhart R, Weinstock RS, Baynard T, Figueroa A, et al. Effects of diet and/or exercise on the adipocytokine and inflammatory cytokine levels of postmenopausal women with type 2 diabetes. Metabolism. 2005; 54(7):866-75. [DOI:10.1016/j.metabol.2005.01.033] [PMID]
Perseghin G, Burska A, Lattuada G, Alberti G, Costantino F, Ragogna F, et al. Increased serum resistin in elite endurance athletes with high insulin sensitivity. Diabetologia. 2006; 49(8):1893-900. [DOI:10.1007/s00125-006-0267-7] [PMID]
Jones TE, Basilio JL, Brophy PM, McCammon MR, Hickner RC. Long-term exercise training in overweight adolescents improves plasma peptide YY and resistin. Obesity (Silver Spring, Md.). 2009; 17(6):1189-9. [DOI:10.1038/oby.2009.11] [PMID] [PMCID]
Roberts CK, Izadpanah A, Angadi SS, Barnard RJ. Effects of an intensive short-term diet and exercise intervention: Comparison between normal-weight and obese children. American Journal of Physiology Regulatory, Integrative and Comparative Physiology. 2013; 305(5):R552-7. [DOI:10.1152/ajpregu.00131.2013] [PMID] [PMCID]