اهداف: محیط کشت رویی سلول‏های بنیادی مزانشیمی به‌دلیل دارابودن متابولیت‏ها، فاکتورهای رشد و سیتوکین‏ها تاثیر مثبتی در ترمیم بافت‏های آسیب‌دیده دارد. هدف مطالعه حاضر، بررسی اثر درمانی محیط کشت‏ حاصل از سلول‏های بنیادی مزانشیمی‏ مشتق از بافت چربی بر تغییرات هیستومورفومتریک بیضه موش تحت تیمار با بوسولفان بود.

مواد و روش‏ها: در این مطالعه تجربی، 18 سر موش سوری نر بالغ به‌طور تصادفی به سه گروه کنترل (بدون تیمار)، شاهد آزواسپرمی و تجربی تقسیم شدند. گروه‌های شاهد و تجربی با دو تزریق درون‌صفاقی بوسولفان با دوز 10میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌فاصله 21 روز دچار آزواسپرمی شدند. گروه تجربی، 35 روز پس از تزریق دوم بوسولفان، تحت درمان با محیط کشت‏ رویی سلول‏های بنیادی مزانشیمی ‏‏مشتق از بافت چربی قرار گرفت و پس از 60 روز از تزریق محیط کشت‏ رویی، بیضه موش‌ها جدا و بررسی هیستومورفومتریک انجام شد. نتایج توسط نرم‌افزار SPSS 18 و به‌کمک آزمون‏های آنالیز واریانس یک‌طرفه، تعقیبی توکی و من‌ویتنی تحلیل شدند.

یافته‏ها: قطر و مساحت لومنی لوله‏های منی‏ساز در سه گروه اختلاف معنی‏داری با یکدیگر نداشتند، اما در گروه تجربی قطر کلی، ضخامت و مساحت سلولی، مساحت مقطع عرضی و شاخص اسپرماتوژنز لوله‏های منی‏ساز نسبت به گروه کنترل کاهش معنی‌دار  (05/0p<)و نسبت به گروه شاهد آزواسپرمی افزایش معنی‌دار نشان دادند  (001/0p<). همچنین تعداد و تراکم عددی لوله‏های منی‏ساز در گروه شاهد آزواسپرمی‏ نسبت به گروه‌های کنترل و تجربی افزایش معنی‏داری داشت (001/0p<).

نتیجه‏گیری: فاکتورهای ترشحی محیط کشت رویی حاصل از سلول‏های بنیادی بافت چربی می‏تواند در ترمیم اسپرماتوژنز در موش‏های نابارورشده با بوسولفان موثر باشد.