مقدمه

ورزش عامل مهمی در کاهش خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات جسمی و روانی مانند اضطراب، افسردگی و افزایش اعتمادبه‌نفس و عزت نفس است [1]. فعالیت‌های ورزشی بر اساس شدت اجرا به دو نوع هوازی و بی‌هوازی تقسیم می‌شوند. تمرینات هوازی با شدتی کمتر از 70 درصد حداکثر ضربان قلب فرد انجام شده و معمولاً زمان اجرای آن بیش از دو دقیقه فعالیت مداوم است که هم به صورت تداومی و هم تناوبی انجام می‌‌شود و چربی‌سوزی و کاهش وزن از مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع تمرین هستند. اما تمریناتی که با شدتی بیشتر از 70 درصد حداکثر ضربان قلب فرد انجام شده و زمان اجرای آن کمتر از دو دقیقه است و معمولاً به صورت تناوبی انجام می‌شود، برای کم شدن تجمع اسید لاکتیک و تأخیر در بروز خستگی مؤثر هستند [2].

کوفتگی و درد عضلانی به عنوان یکی از رایج‌ترین صدمات ورزشی است که مستقل از سطح آمادگی جسمانی و به دفعات طی زندگی فرد اتفاق می‌افتد و با توجه به شدت و عوامل ایجادکننده آن به دو نوع حاد و تأخیری تقسیم می‌شود [3]. کوفتگی و درد حاد موقتی است و معمولاً چند دقیقه تا چند ساعت پس از فعالیت شدید بروز می‌کند و به همین دلیل به آن کوفتگی حاد می‌گویند. علت اصلی کوفتگی حاد را کم‌خونی موضعی، تجمع فراورده‌های سوخت‌وسازی (اسید لاکتیک و پتاسیم) دانسته‌اند [4]. درد تأخیری حدود هشت تا دوازده ساعت پس از ورزش شدید ایجاد می‌شود و 24 تا 48 ساعت بعد، به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به‌تدریج کاهش می‌یابد و بعد از پنج تا هفت روز به طور کامل از بین می‌رود. به دنبال تمرینات ورزشی شدید و طولانی، آسیب‌های وارد‌شده به غشای سلول‌های عضلانی موجب شروع واکنش‌های التهابی و رها شدن آنزیم‌هایی مانند لاکتات دهیدروژناز، کراتین کیناز و آسپارتات آمینو ترانسفراز می‌شود [3]. 

 یکی از روش‌های درمان کوفتگی و درد عضلانی، ماساژ است. ماساژ عبارت است از یک سری حرکات منظم، مرتب و اصولی که روی بافت‌های بدن به منظور اهداف خاصی به کار می‌رود. شاید یکی از پرکاربردترین فواید ماساژ، کاهش درد باشد؛ زیرا ماساژ از یک طرف با اثر افزایش گردش خون موجب خروج مواد زاید از بافت‌ها می‌شود و از طرف دیگر باعث بالا رفتن آستانه درد گیرنده‌های عصبی می‌شود و حساسیت گیرنده‌های درد کاهش می‌یابد [5]. علاوه بر ماساژدرمانی از کشش‌درمانی، سرما‌درمانی و داروهای مسکن ضدالتهاب غیراستروئیدی نیز جهت کاهش درد عضلانی ناشی از ورزش استفاده می‌شود [6]. 

پیروکسیکام یکی از مؤثرترین داروهای مسکن ضد‌التهاب غیراستروئیدی است که معمولاً در درمان التهاب و دردهای ناشی از آرتریت روماتوئید (التهاب مفاصل)، استئوآرتریت (التهاب استخوانی) و درد حاد عضلانی استفاده می‌شود. از ژل موضعی پیروکسیکام در درمان التهاب موضعی و درد‌های موضعی نیز کاربرد دارد [7].

کاربرد گیاهان دارویی به جای داروهای سنتتیک در سال‌های اخیر به دلیل عوارض جانبی اندک و تنوع ترکیبات مؤثر افزایش یافته است. 

اسطوخودوس یکی از گیاهانی است که در طب سنتی مورد توجه قرار گرفته است. اسطوخودوس گیاهی است چند‌ساله و همیشه‌سبز از تیره نعناعیان که دارای گل‌های آبی‌رنگ و بنفش و بسیار معطر است. نام علمی اسطوخودوس Lavandula angustifolia و نام انگلیسی این گیاه Lavander است [8]. اسطوخودوس بیش از چهل نوع ترکیب مختلف دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل لینالول، لینالیل استات، سینئول، نرول، بورنئول، اسیدبوتیریک، اسیدپروپیونیک، اسیدوالریک، لینالول آزاد، ژرامبول، تانل و فلاونوئیدها هستند [10، 9]. گیاه اسطوخودوس بر اکثر ارگان‌ها و سلول‌های بدن اثر می‌گذارد و دارای اثرات ضددردی و ضد‌التهابی است [11-13]. اثرات ضددردی اسطوخودوس به خاطر وجود لینالول در آن در مطالعات متعددی مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفته است [14]. ماساژ پشت با اسانس اسطوخودوس توانسته است به عنوان یکی از روش‌های غیردارویی بدون عوارض، مدت مرحله اول و دوم زایمان و شدت درد فاز فعال زایمان را کوتاه کند [15]. همچنین اسطوخودوس اثرات آنتی‌اکسیدانی [13]، ضداضطرابی [16]، ضدصرعی [17]، ضدافسردگی [18]، ضد بی‌خوابی [19]، کاهش میزان تحمل و وابستگی به مرفین [20]، ضدسرطانی [21]، تنظیم‌کنندگی سیستم ایمنی [22] و ضد‌قارچی [23] نیز دارد. هدف از این مطالعه مقایسه اثر ماساژ با ژل اسطوخودوس و ژل پیروکسیکام بر درد عضلانی ناشی از ورزش در دانشجویان پسر دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد بود.

مواد و روش‌ها 

در این مطالعه نیمه‌تجربی اطلاعات مورد‌نظر برای اندازه‌گیری متغیرهای وابسته تحقیق از طریق پیش‌آزمون و پس‌آزمون جمع‌آوری و تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته در آزمودنی‌های تجربی بررسی شد. روش انتخاب، نمونه‌گیری در دسترس بود. ابتدا دانشجویان پسر دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد که در نیم‌سال اول سال تحصیلی1397-1398 درس تربیت‌بدنی عمومی 1 را انتخاب کرده بودند و معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، با اخذ رضایت شخصی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. معیارهای ورود در این مطالعه شامل داشتن رضایت شخصی و آگاهانه از طرح، سلامت جسمانی، عدم سابقه استعمال دخانیات، آلرژی و بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف نکردن دارو و عدم سابقه ورزش حرفه‌ای بود. در ادامه نمونه‌های پژوهش به طور تصادفی به سه گروه 25‌نفره شامل گروه دریافت‌کننده ماساژ با دارونما (ژل لوبریکانت)، گروه دریافت‌کننده ماساژ با اسطوخودوس (ژل موضعی 60‌گرمی شرکت دارویی کیمیا شفا) و گروه دریافت‌کننده ماساژ با پیروکسیکام (ژل موضعی 60 گرمی 0/5 درصد شرکت دارویی رازک) تقسیم شدند. تقسیم‌بندی گروه‌ها بدین‌صورت بود که هریک از نمونه‌ها یکی از سه گوی ساختگی که با عدد 1، 2 و 3مشخص شده بود را به صورت قرعه‌کشی انتخاب می‌کرد و در گروه مربوطه قرار می‌گرفت (شماره 1 درگروه ماساژ با اسطوخودوس، شماره 2 در گروه ماساژ با پیروکسیکام و شماره 3 در گروه ماساژ با دارو نما). 

نمونه‌های پژوهش در سه روز مختلف از ایام هفته در برنامه تمرینی‌ای که توسط مربی تربیت‌بدنی طراحی شده بود شرکت کردند و به پرسش‌نامه درجه‌بندی ذهنی درد و کوفتگی عضلانی تالوگ قبل و بعد از ماساژ پاسخ دادند. برنامه تمرینی شامل ده تا پانزده دقیقه اول جهت گرم کردن (حرکات کششی) سی تا چهل دقیقه فعالیت اصلی (تمرینات و نرمش‌های قدرتی و استقامتی) و ده دقیقه سرد کردن (حرکات کششی و تمرینات سبک) بود. سپس آزمون‌شونده‌ها در هر سه گروه بلافاصله زیر نظر ماساژور قبل از شروع مطالعه توسط ماساژور آموزش‌های لازم در مورد نحوه صحیح ماساژ به آزمون‌شونده‌ها داده شده بود به مدت ده تا بیست دقیقه جهت کاهش درد عضلانی خود را ماساژ دادند. روش ماساژ در این پژوهش از نوع کلاسیک بود که روی عضلات بزرگ بدن به‌ویژه عضلات پایین‌تنه از جمله چهارسر ران، ساق پا، دوقلو و همسترینگ به دلیل اینکه احساس درد و خستگی در این عضلات بیشتر است، انجام گرفت. در این ماساژ سه روش بالا و پایین رفتن، مالش دورانی و ضربه‌ای استفاده شد.

با توجه به تقسیم‌بندی سه گروه، پس از پایان تمرین ورزشی هر گروه از ژل مخصوص به خود به اندازه دو تا سه گرم (لایه نازک) در محل مورد‌نظر مالیدند و با نظارت ماساژور، ماساژ را شروع کردند. در پایان ماساژ یک‌بار دیگر آزمون‌شونده‌ها به پرسش‌نامه درد تالوگ پاسخ دادند. این پرسش‌نامه از صفر تا 6 درجه‌بندی شده است که آزمون‌شوندگان برای شرح و توصیف درد خود از آن استفاده کردند (صفر= فقدان کامل درد، 1= احساس گنگ و نامعلومی از درد، 2= درد سبک و مداوم، 3= درد بیشتر از درد سبک و قبلی، 4= درد رنجش‌آور، 5= درد شدید و 6= درد غیرقابل تحمل که می‌تواند از کوفتگی آسیب عضلانی ناشی شود). این پرسش‌نامه در مطالعه عارفی‌نیا مورد استفاده قرار گرفته که مؤید روایی و پایایی پرسش‌نامه است. سپس نتایج تحقیق با استفاده از روش‌های آماری توصیفی و تحلیلی تجزیه و تحلیل شدند.

تحلیل آماری

در این مطالعه برای آنالیز داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. پس از بررسی صحت داده‌های وارد‌شده، در بخش توصیف نتایج، برای متغیرهای کمی از شاخص‌های مرکزی (میانگین) و پراکندگی (انحراف معیار) استفاده شد و برای توصیف متغیرهای کیفی نیز از فراوانی و درصد فراوانی استفاده شد. در آنالیز تحلیلی برای مقایسه متغیرهای وزن، قد و نمایه توده بدنی در سه گروه اسطوخودوس، پیروکسیکام و دارونما به علت نرمال بودن توزیع متغیرها از آزمون ANOVA و در متغیر سن به علت نرمال نبودن توزیع متغیر از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. برای مقایسه متغیر درد قبل و بعد از مداخله در سه گروه اسطوخودوس، پیروکسیکام و دارونما نیز از آزمون ویلکاکسون استفاده شد. همچنین برای مقایسه اثر ماساژ با ژل اسطوخودوس، ژل پیروکسیکام و ژل دارونما بر درد عضلانی از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. تمامی آزمون‌ها P<0/05‌ عنوان سطح معنی‌داری در نظر گرفته شد.

یافته‌ها

در این مطالعه 75 نفر از دانشجویان پسر دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد شرکت داشتند. میانگین و انحراف معیار سن، قد، وزن و نمایه توده بدنی شرکت‌کنندگان به ترتیب 0/96±19/36، 6/58±175/20، 11/40±72/99، 3/45±23/78بود. متغیرهای جمعیت‌شناختی در سه گروه اسطوخودوس، پیروکسیکام و دارونما مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که متغیرهای قد (P=0/296)، وزن (P=0/791)، نمایه توده بدنی (P=0/840) و سن (P=0/261) بین سه گروه اختلاف آماری معنی‌داری ندارند.

درد عضلانی بعد از ماساژ با ژل اسطوخودوس کمتر از قبل از ماساژ بود که با توجه به 0/001>P، این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود. درد عضلانی بعد از ماساژ با پیروکسیکام کمتر از قبل از ماساژ بود و با توجه به 0/001>P، این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود. در گروه دارونما (ژل ECG) نیز میانگین درد بعد از ماساژ با دارونما کمتر از میانگین درد قبل از ماساژ با دارونما بود که با توجه به 0/001>P این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود. همچنین اختلاف درد عضلانی (حاصل تفریق میانه درد عضلانی بعد از ماساژ از قبل ماساژ در هر کدام از گروه‌های اسطخودوس، پیروکسیکام و دارونما) در گروه ماساژ با ژل اسطوخودوس بیشتر از گروه ماساژ با ژل دارونما و کمتر از گروه ژل پیروکسیکام است که با توجه به P=0/002، این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار است (جدول شماره 1).

بحث

کوفتگی و درد عضلانی یکی از رایج‌ترین عوارض ورزشی است که در فعالیت‌های بدنی شدید و طولانی ایجاد می‌شود [3]. درد ناشی از ورزش در عضلات درواقع نتیجه تجمع اسیدها، یون‌ها، پروتئین‌ها و هورمون‌هاست [24]. همچنین به علت صدمات وارد‌شده بر غشای سلولی فعالیت آن دچار اختلال شده و به ورود کلسیم از فضای خارج سلولی به فضای داخل سلولی منجر می‌شود. این مسئله نیز به آزاد شدن پروتئازها 3 و آنزیم‌های مختلفی مانند فسفولیپاز A2 می‌انجامد. فسفولیپاز A2 باعث آزاد شدن آراشیدونیک اسید از فسفولیپیدهای غشای سلول شده و به این ترتیب موجب افزایش میانجی‌های التهابی مثل ترومبوکسان، پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها می‌شود. پروستاگلاندین‌های تولیدشده از مسیر سیکلواکسیژناز 2 با افزایش حساسیت تارهای عصبی آوران زوج‌های سه و پنج اعصاب مغزی به محرک‌های شیمیایی و مکانیکی، موجب افزایش احساس درد در عضلات می‌شوند [3].

نتایج مطالعه ما نشان داد در هر سه گروه مورد‌مطالعه، ماساژ دادن باعث کاهش درد عضلانی در نمونه‌های پژوهش شده است که با نتایج پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده هم‌‌خوانی دارد. از جمله می‌توان به تحقیقی اشاره کرد که با عنوان تأثیرات ماساژ روی شروع درد عضلانی تأخیری و عملکرد فیزیکی در ورزشکاران زن دانشگاهی انجام شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد از طریق ماساژ، درد عضلانی تأخیری کاهش یافته و باعث بهبود پرش عمودی در زنان ورزشکار دانشگاهی شده است [25].

در مطالعه‌ای که به بررسی تأثیر ماساژ بر کاهش درد و اضطراب در طول زایمان پرداخته بود، نتایج نشان داد ماساژ یک مداخله پرستاری مؤثر و ارزان است که می‌تواند باعث کاهش درد و اضطراب در طول زایمان شود و مداخله پرستاران در انجام دادن ماساژ می‌تواند بر تجربه زایمانی تأثیر مثبتی داشته باشد [26]. همچنین تحقیقی با عنوان تأثیر ماساژ قبل از پانسمان بر درد و اضطراب بیماران سوختگی انجام شد و نتایج نشان داد ماساژ قبل از پانسمان موجب کاهش درد و اضطراب بعد از پانسمان می‌شود [27]. 

مقایسه سه روش آروماتراپی، ماساژ و آروماتراپی ماساژ بر میزان درد عضلانی دختران ورزشکار شهر اصفهان نیز نشان داد که بین میزان درد عضلانی قبل و بعد از مداخله در گروه‌های ماساژ و آروماتراپی ماساژ تفاوت معناداری وجود داشته و در گروه آروماتراپی تفاوت معنی‌دار نبوده است [1]. در مطالعه دیگری نیز ماساژ باعث کاهش 30‌درصدی درد عضلانی تأخیری شد و در کاهش تورم نیز مؤثر بود، اما بر عملکرد عضلانی اثر نداشت [28].

هنگام انجام دادن ماساژ، روی مویرگ‌ها و عروق خونی فشار وارد می‌شود و همین فشار باعث کمک به برگشت مواد و خون از عضلات به سمت قلب می‌شود و درنتیجه از توقف مواد زاید همراه با خون و لنف جلوگیری می‌شود. از طرف دیگر بر اثر فشاری که روی بافت‌ها وارد می‌شود به طور رفلکسی رگ‌ها اتساع پیدا می‌کنند و مقدار خونی که بین بافت‌ها مبادله می‌شود افزایش می‌یابد [29]. ماساژ باعث بهبود خاصیت ارتجاعی تارهای عضلانی نیز می‌شود و به انقباض عضله کمک می‌کند. همچنین باعث افزایش مقدار اکسیژن موجود در عضله و بهبود عملکرد جذب مواد غذایی در فیبرهای عضلانی می‌شود. درمجموع ماساژ در به دست آوردن توان ازدست‌رفته عضلات خسته کمک مؤثری می‌کند و عضلات را به حالت استراحت برمی‌گرداند [30]. ماساژ با حذف مواد زاید در بافت‌ها موجب کاهش درد و ناراحتی در ناحیه ماساژ داده‌شده می‌شود. همچنین در صورتی که حرکات ماساژ به صورت ملایم شروع شود و به‌تدریج بر شدت حرکات آن اضافه شود، ممکن است حساسیت گیرنده‌های درد کاهش یابد و آستانه درد بالا رود. همچنین ماساژ با تحریک فیبرهای Aß می‌تواند باعث کاهش انتقال حس درد به نواحی بالاتر نخاع و مغز شود [27].

نتایج مطالعه ما نشان داد که اختلاف درد عضلانی قبل و بعد از ماساژ با سه ژل مورد‌استفاده از نظر آماری معنی‌دار است. بذرافکن در پژوهش خود که به بررسی تأثیر اسطوخودوس بر میزان درد عضلانی در ورزشکاران پرداخت نیز به این نتیجه رسید که اسطوخودوس تأثیر معنی‌داری بر کاهش درد عضلانی دختران هندبالیست دارد و در طول یک مسابقه می‌توان از روش‌های آروماتراپی و ماساژ برای کاهش درد استفاده کرد [31].

اثرات ضد‌دردی عصاره اسطوخودوس به خاطر وجود لینالول در آن در مطالعات متعددی مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفته است. حتی اثرات ضد‌دردی لینالول در سطح نخاع نیز گزارش شده است [32]. اثربخشی رایحه اسطوخودوس برای کاهش اضطراب در دندان‌پزشکی [16] و بخش زایمان [33] نیز تأیید شده است. نتایج مطالعه‌ای نشان داد که عصاره روغنی و پلی فنولی اسطوخودوس دارای اثرات ضد‌التهابی و ضد‌دردی است [12]. همچنین در مطالعه به اثرات ضد‌دردی اسانس گیاه اسطوخودوس بر درد ایجاد شده در اثر ورود سوزن همودیالیز پرداخته شد [34]. روغن اسطوخودوس در طب فشاری برای کاهش کمردرد، دارای اثربخشی معنی‌داری بوده است [35]. رایحه درمانی توسط عصاره روغنی گیاه اسطوخودوس موجب کاهش اضطراب و بی‌خوابی بیماران مبتلا به دمانس شده است [36]. نتایج مطالعات دیگر نیز نشان داد که این گیاه می‌تواند برای بالا بردن دقت، اثرات تنش زدا و اثرات ضد‌دردی برای کارکنان بخش درمان و نیز برای بیماران مورد استفاده قرار گیرد [37].

لینالول و لینالیل استات موجود در اسطوخودوس توانایی تحریک سیستم پاراسمپاتیک را دارند؛ بنابراین این گیاه دارای اثرات آرام‌بخشی، ضد‌دردی و ضد‌انقباضی است. لینالول به عنوان فعال‌ترین بخش گیاه، در سلول‌ها و بافت‌های غیر CNS نیز مشاهده شده است که نشان‌دهنده اثر اسپاسمولیتیک و آرام‌بخشی آن است. همچنین لینالیل استات دارای خواص نارکوتیک و لینالول دارای عملکرد سداتیو است. در مورد اثرات گیاه اسطوخودوس، کانال‌های پتاسیمی نقش کلیدی ایفا می‌کنند و احتمالاً آن‌ها در نتیجه تحریک گیرنده‌های موسکارینی M2، اوپیوئیدی یا دوپامینی D2 باز می‌شوند [38].

برخی از محققان بر این باورند که مهار سنتز NO بر اثر اسطوخودوس می‌تواند یکی از راه‌های اصلی اعمال اثرات ضددردی آن باشد [14]. با وجود این، برخی معتقدند لینالول که آنتاگونیست رقابتی گیرنده‌های NMDA است، با مهار فعالیت این گیرنده‌ها آثار ضددردی خود را اعمال می‌کند [39]. در مطالعه‌ای اثرات ضد‌دردی لینالول توسط آتروپین، نالوکسان، گلیبن کلاماید و سولپیرید مهار شد؛ اما توسط داروهای پیرنزپین و SCH-23390 مهار نشد که می‌توان نتیجه گرفت این یافته‌ها با ویژگی‌های فارماکولوژیک گیاه، اثرات ضد‌دردی کولینرژیک و اثر بلاک کانال‌های NMDA مطابقت دارد [38]. نتایج مطالعه‌ای نشان داد لینالیل استات که یکی از اصلی‌ترین اجزای اسطوخودوس به شمار می‌رود؛ سبب شل شدن عضلات صاف جداره عروق خرگوش شده است. همچنین مشخص شد این اثر از طریق دفسفریله کردن زنجیزه سبک میوزین و تولید NO ایجاد شده است [40]. با توجه به نقش اثبات‌شده کالمودولین در فرایند انقباض و شل شدن عضلات صاف تک‌واحدی و چند‌واحدی؛ می‌توان اثر اسطوخودوس و به طور دقیق‌تر لینالیل استات موجود در آن را موجب جداسازی کلسیم کالمودولین و شل شدن عضله دانست. تحقیقات نشان داده‌اند مهار کالمودولین موجب کاهش تحمل در برابر اثرات ضددردی مرفین می‌شود و این احتمال را تقویت می‌کند که اسطوخودوس می‌تواند با اثرگذاری بر کالمودولین و کینازهای وابسته به آن تحمل به اثرات ضددردی مرفین و وابستگی به آن را کاهش دهد [20، 21]. 

نتیجه‌گیری 

به طور خلاصه، در هر سه گروه مورد‌مطالعه ارتباط معناداری بین ماساژ با کاهش درد در نمونه‌های پژوهش وجود داشت؛ بدین صورت که نمونه‌ها پس از انجام تمرین و ماساژ عضلات، احساس درد کمتری داشتند. همچنین نتایج نشان داد که ماساژ با ژل اسطوخودوس تأثیر بیشتری نسبت به ژل پیروکسیکام و ژل دارونما بر کاهش درد عصلانی ناشی از ورزش دارد.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

مطابق مجوز شماره IR.GMU.REC.1397.043 معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد، ملاحظات اخلاقی با نظارت کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد رعایت شد.

حامی مالی

 منابع مالی این پروژه توسط معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد تأمین شده است. نتایج توصیف‌شده در این مقاله برگرفته از پایان‌نامه دانشجویی محمدرضا اربقایی دانشجوی رشته پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد است.

مشارکت نویسندگان

 نوشتن نسخه اولیه: همه نویسندگان؛ ایده اصلی: محمودرضا متقی، عباسعلی عباس‌نژاد؛ تأیید نهایی: محمودرضا متقی؛ بازبینی نهایی: عباسعلی عباس‌نژاد، سعید عرفان‌پور، حسین محمد‌زاده، زهرا روحانی و محمدرضا اربقایی؛ تفسیر نتایج: سعید عرفان‌پور، حسین محمد‌زاده و زهرا روحانی؛ طراحی مطالعه، گردآوری داده: محمدرضا اربقایی.

تعارض منافع

هیچ‌گونه تعارض منافعی توسط نویسندگان بیان نشده است.

تشکر و قدردانی

نویسندگان بر خود لازم می‌دانند که از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد در اعطای تسهیلات مالی لازم جهت انجام این پروژه صمیمانه تشکر کنند.

 

References

1.Arefinia M, Ghasemi B, Arefinia S, Moradi MR. [The effect of three methods of aromatherapy, massage and aromatherapy-massage on muscular pain rate of female athletes in Isfahan (Iran) (Persian)]. Journal of Exercise and Science and Medicine. 2013; 5(1):55-65. https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/181423/D9134596017542B18C79DB837C013162.pdf?sequence=-1&isAllowed=y

2.Gamble P. Strength and conditioning for team sports: sport-specific physical preparation for high performance. Abingdon, UK: Routledge; 2013. [DOI:10.4324/9780203084250]

3.Tartibian B, Derafshi B, Hajizadeh Maleki B, Toufighi A. [The effect of indomethacin on biochemical, functional and superficial symptoms of Delayed Onset Muscle Soreness (DOMS) in untrained men (Persian)]. Sport Biosciences (HARAKAT). 2010; 3:93-110. https://www.magiran.com/paper/763909

4.Nejatmand N, Ramezani A, Barati AH. [Effect of consumption short-term CoQ10 supplementation on markers of delayed onset muscle soreness (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2014; 21(119):77-85. http://rjms.iums.ac.ir/article-1-3105-en.html

5.Best TM, Hunter R, Wilcox A, Haq F. Effectiveness of sports massage for recovery of skeletal muscle from strenuous exercise. Clinical Journal of Sport Medicine. 2008; 18(5):446-60. [DOI:10.1097/JSM.0b013e31818837a1] [PMID]

6.Proske U, Morgan DL. Muscle damage from eccentric exercise: Mechanism, mechanical signs, adaptation and clinical applications. The Journal of Physiology. 2001; 537(2):333-45. [DOI:10.1111/j.1469-7793.2001.00333.x] [PMID] [PMCID]

7.Brogden RN, Heel RC, Speight TM, Avery GS. Piroxicam. Drugs. 1984; 28(4):292-323. [DOI:10.2165/00003495-198428040-00002] [PMID]

8.Palá-Paúl J, John Brophy J, Goldsack RJ, Fontaniella B. Analysis of the volatile components of Lavandula canariensis (L.) Mill., a Canary Islands endemic species, growing in Australia. Biochemical Systematics and Ecology. 2004; 32(1):55-62. [DOI:10.1016/S0305-1978(03)00177-7]

9.Morgan TJ, Morden WE, Al-Muhareb E, Herod AA, Kandiyoti R. Essential oils investigated by size exclusion chromatography and gas chromatography− mass spectrometry. Energy & Fuels. 2006; 20(2):734-7.‏ [DOI:10.1021/ef050364i]

10.Barazandeh MM. Essential oil composition of Lavandula latifolia Medik from Iran. Journal of Essential Oil Research. 2002; 14(2):103-4. [DOI:10.1080/10412905.2002.9699784]

11.Koulivand PH, Khaleghi Ghadiri M, Gorji A. Lavender and the nervous system. Evidence-based complementary and alternative medicine. 2013; 2013:681304. [DOI:10.1155/2013/681304] [PMID] [PMCID]

12.Hajhashemi V, Ghannadi A, Sharif B. Anti-inflammatory and analgesic properties of the leaf extracts and essential oil of Lavandula angustifolia Mill. Journal of Ethnopharmacology. 2003; 89(1):67-71. [DOI:10.1016/S0378-8741(03)00234-4]

13.da Silva GL, Luft C, Lunardelli A, Amaral RH, da Silva Melo DA, Donadio MVF, et al. Antioxidant, analgesic and anti-inflammatory effects of lavender essential oil. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 2015; 87(2 Suppl):1397-408. [DOI:10.1590/0001-3765201520150056] [PMID]

14.Peana AT, D'Aquila PS, Loredana Chessa M, Moretti MDL, Serra G, Pippia P. (−)-Linalool produces antinociception in two experimental models of pain. European Journal of Pharmacology. 2003; 460(1):37-41. [DOI:10.1016/S0014-2999(02)02856-X]

15.Mohamadkhani Shahri L, Sabet Birjandi S, Mohamadkhani Shahri H. [Effect of massage Aromatherapy with lavandula on the duration of first and second stage of labor in nulliparous women (Persian)]. Hormozgan Medical Journal. 2013; 17(2):145-54. http://eprints.hums.ac.ir/3097/1/hmj-v17n2p145-en.pdf

16.Lehrner J, Marwinski G, Lehr S, Johren P, Deecke L. Ambient odors of orange and lavender reduce anxiety and improve mood in a dental office. Physiology & Behavior. 2005; 86(1-2):92-5. [DOI:10.1016/j.physbeh.2005.06.031] [PMID]

17.Rahmati B, Khalili M, Roghani M, Ahghari P. [Anticonvulsant effect of hydro-alcoholic extract of Lavandula officinalis on seizures in pentylenetetrazol-induced kindling model in male mice (Persian)]. Daneshvar Medicine: Basic and Clinical Research Jouranl. 2012; 19(1):25-32. http://daneshvarmed.shahed.ac.ir/article-1-528-fa.html

18.Akhondzadeh S, Kashani L, Fotouhi A, Jarvandi S, Mobaseri M, Moin M, et al. Comparison of Lavandula angustifolia Mill. tincture and imipramine in the treatment of mild to moderate depression: A double-blind, randomized trial. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry. 2003; 27(1):123-7. [DOI:10.1016/S0278-5846(02)00342-1]

19.Fismer KL, Pilkington K. Lavender and sleep: A systematic review of the evidence. European Journal of Integrative Medicine. 2012; 4(4):e436-e47. [DOI:10.1016/j.eujim.2012.08.001]

20.Rahmati B, Baik Khormaizi A, Khalili M, Roghani M, Ansari F. [Effects of hydro-alcoholic extract of Lavandula officinalis aerial parts on acquisition and expression of morphine tolerance and dependence in male mice (Persian)]. Daneshvar Medicine: Basic and Clinical Research Jouranl. 2013; 20(1):27-38. http://daneshvarmed.shahed.ac.ir/article-1-697-fa.html

21.Yaghoobi K, Kaka GR, Davoodi S, Ashayeri H. [Therapeutic effects of Lavandula angustifolia (Persian)]. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2016; 17(4):1-9. http://goums.ac.ir/journal/article-1-2509-fa.pdf

22.Azadmehr A, Hajiaghaee R, Rezazadeh S, Afshari A, Baradaran B, Ebrahimi P. [Evaluation of Lavandula officinalis extract on Lymphocyte proliferation and tumor necrosis factor-alpha production (Persian)]. Journal of Medicinal Plants. 2011; 2(38):142-7. http://jmp.ir/article-1-221-fa.pdf

23.Mahboubi M, Feizabadi MM, M. Safara. Antifungal activity of essential oils from Zataria multiflora, Rosmarinus officinalis, Lavandula stoechas, Artemisia sieberi Besser and Pelargonium graveolens against clinical isolates of Candida albicans. Pharmacognosy Magazine. 2008. 4:15-8. https://www.researchgate.net/publication/285273440

24.Miles MP, Clarkson PM. Exercise-induced muscle pain, soreness, and cramps. The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness. 1994; 34(3):203-16. [PMID]

25.Mancinelli CA, Scott Davis D, Aboulhosn L, Brady M, Eisenhofer J, Foutty S. The effects of massage on delayed onset muscle soreness and physical performance in female collegiate athletes. Physical Therapy in Sport. 2006; 7(1):5-13. [DOI:10.1016/j.ptsp.2005.10.004]

26.Pilevarzadeh M, Salari S, Shafiei N. Effect of massage on reducing pain and anxiety during labour. Journal of Reproduction & Infertility, 2002; 3(4):42-6. http://www.jri.ir/article/102

27.Najafi Ghezeljeh T, Mohades Ardebili F, Rafii F, Manafi F. The effect of massage on anticipatory anxiety and procedural pain in patients with burn injury. World Journal of Plastic Surgery. 2017; 6(1):40-7. [PMID] [PMCID]

28.Zainuddin Z, Newton M, Sacco P, Nosaka K. Effects of massage on delayed-onset muscle soreness, swelling, and recovery of muscle function. Journal of Athletic Training. 2005; 40(3):174-80. [PMID] [PMCID]

29.Weerapong P, Hume PA, Kolt GS. The mechanisms of massage and effects on performance, muscle recovery and injury prevention. Sports Medicine. 2005; 35(3):235-56. [DOI:10.2165/00007256-200535030-00004] [PMID]

30.Nadim A. [Massage therapy according to avicenna and sports massage discipline (Persian)]. Journal of Research on History of Medicine. 2015; 4:3. https://rhm.sums.ac.ir/article_42950_64fdc30c8946fea2f0ce7aa686d07085.pdf

31.Bakhtshirin F, Abedi S, Yusefizoj P, Razmjooee D. The effect of aromatherapy massage with lavender oil on severity of primary dysmenorrhea in Arsanjan students. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2015; 20(1):156-60. [PMID] [PMCID]

32.Batista PA, de Paula Werner MF, Oliveira EC, Burgos L, Pereira P, da Silva Brum LF, et al. Evidence for the involvement of ionotropic glutamatergic receptors on the antinociceptive effect of (−)-linalool in mice. Neuroscience Letters. 2008; 440(3):299-303. [DOI:10.1016/j.neulet.2008.05.092] [PMID]

33.Buckle J. Essential oils: Management and treatment of gynecologic infections and stressors. Sexuality, Reproduction and Menopause, 2006; 4(1):38-41. [DOI:10.1016/j.sram.2006.03.006]

34.Bagheri-Nesami M, Espahbodi F, Nikkhah A, Shorofi SA, Charati JY. The effects of lavender aromatherapy on pain following needle insertion into a fistula in hemodialysis patients. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2014; 20(1):1-4. [DOI:10.1016/j.ctcp.2013.11.005] [PMID]

35.Yip YB, Tse SHM. The effectiveness of relaxation acupoint stimulation and acupressure with aromatic lavender essential oil for non-specific low back pain in Hong Kong: A randomised controlled trial. Complementary Therapies in Medicine. 2004; 12(1):28-37. [DOI:10.1016/j.ctim.2003.12.003] [PMID]

36.Johannessen B. Nurses experience of aromatherapy use with dementia patients experiencing disturbed sleep patterns. An action research project. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2013; 19(4):209-13. [DOI:10.1016/j.ctcp.2013.01.003] [PMID]

37.Ghods AA, Sotodehasl N, Ghorbani R, Valian, M. [The effects of lavendula aroma on the accuracy of intensive care nurses (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2013; 15(5):45-51. http://jbums.org/article-1-4519-fa.pdf

38.Peana AT, De Montis MG, Nieddu E, Spano MT, Paolo SD, Pippia P. Profile of spinal and supra-spinal antinociception of (−)-linalool. European Journal of Pharmacology. 2004; 485(1-3):165-74. [DOI:10.1016/j.ejphar.2003.11.066] [PMID]

39.Abuhamdah S, Chazot PL. Lemon Balm and Lavender herbal essential oils: Old and new ways to treat emotional disorders? Current Anaesthesia & Critical Care. 2008; 19(4):221-6. [DOI:10.1016/j.cacc.2008.05.005]

40.Koto R, Imamura M, Watanabe C, Obayashi S, Shiraishi M, Sasaki Y. Linalyl acetate as a major ingredient of lavender essential oil relaxes the rabbit vascular smooth muscle through dephosphorylation of myosin light chain. Journal of Cardiovascular Pharmacology. 2006; 48(1):850-6.‏ [DOI:10.1097/01.fjc.0000238589.00365.42] [PMID]