دوره 27، شماره 1 - ( زمستان 1399 )
جلد 27 شماره 1 صفحات 33-18 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Azadi R, Ahadi H, Hatami H R. The Relationship of Psychological Wellbeing and Psychological Hardiness With the Mediating Role of Social Support in Women With Breast Cancer. Intern Med Today 2020; 27 (1) :18-33
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3353-fa.html
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3353-fa.html
آزادی رویا، احدی حسن، حاتمی حمیدرضا. بررسی رابطه بهزیستی روانشناختی و سرسختی روانشناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به سرطان پستان. طب داخلی روز. 1399; 27 (1) :18-33
رویا آزادی1 
، حسن احدی* 2، حمیدرضا حاتمی3
، حسن احدی* 2، حمیدرضا حاتمی3
1- گروه روانشناسی، واحد کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، کیش، ایران.
2- گروه روانشناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ، royaazad@gmail.com
3- گروه روانشناسی، دانشگاه امام حسین، تهران، ایران.
2- گروه روانشناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ، royaazad@gmail.com
3- گروه روانشناسی، دانشگاه امام حسین، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5384 kb]
(2187 دریافت)
| چکیده (HTML) (2659 مشاهده)
.jpg)
متن کامل: (4028 مشاهده)
مقدمه
با وجود پیشرفت‌های فراوان در عرصه علم پزشکی و توسعه دانش بشری در مهار و درمان انواع بیماری‌ها، سرطان هنوز هم به عنوان یکی از امراض جدی و در بسیاری موارد غیر قابل درمان به شمار می‌رود که متأسفانه جان بسیاری از انسان‌ها را تهدید میکند و خطر ابتلا به آن برای بخش قابل توجهی از جامعه بشری وجود دارد [1]. سرطان امروزه به عنوان یکی از معضلات سلامتی در سراسر جهان مطرح است. در دنیا سالانه بیش از ده میلیون بیمار جدید سرطانی تشخیص داده میشوند و تقریباً هفت میلیون بیمار مبتلا به سرطان جان خود را از دست میدهند [2]. سرطانها طیفی گسترده از بیماری‌‌هایی هستند که هریک از آنها سبب‌‌شناسی، برنامه درمانی و پیش‌آگهی ویژه خود را دارند. بیشتر افرادی که به سرطان مبتلا میشوند، یک دوره فشار روانی را تجربه میکنند. در برخی از بیماران، این فشار روانی خود‌به‌خود از بین می‌رود و به مشکلات روانی دیرپا منجر نمی‌‌شود و می‌‌توان آن را به عنوان یک واکنش سازگاری طبیعی در نظر گرفت، اما برخی از بیماران مشکلات روانی شدیدتری را تجربه میکنند که باعث کاهش کیفیت زندگی و عملکرد روزانه آنها میشود [3]. پس از بیماریهای قلبی‌عروقی، سوانح و حوادث، سرطان سومین عامل مرگومیر در ایران است. سالانه بیش از سی هزار نفر از ایرانیان در اثر سرطان، جان خود را از دست میدهند. تخمین زده میشود سالانه بیش از هفتاد هزار مورد جدید سرطان، در کشور اتفاق می‌افتد. با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت کشور، انتظار می‌رود موارد بروز سرطان در دو دهه آینده به دوبرابر فعلی، افزایش یابد. در این میان سرطان پستان شایع‌‌ترین سرطان با بیشترین میزان مرگومیر در میان سرطانها در بین زنان ایرانی است و اکثراً به صورت آدنوکارسینوم‌های ارتشاحی مجاری و لبولار است [4]. سرطان پستان، دومین سرطان کشنده بعد از سرطان ریه در میان زنان است که از هر نُه زن یک نفر دچار آن میشود و عامل فشارزای بزرگی در چندین سطح و تهدیدکننده زندگی است که مداخله‌های مربوط به جراحی برای درمان آن اغلب باعث زشت شدن بدن میشود [5].
از طرف دیگر خوشبختانه، این سرطان از دسته سرطان‌‌های قابل پیشگیری و قابل تشخیص زودرس است. با ارائه راهکارهای ویژه می‌‌توان منجر به کاهش مراجعه دیرهنگام و ارائه درمان مؤثر به منظور افزایش بقا، کاهش مرگ و ارتقای کیفیت زندگی بیماران شد. شیوع این سرطان ناشی از فرایند ایجاد بافت سرطان پستان طی چند مرحله بوده و جزو بیماریهای چندعاملی دسته‌بندی میشود و دلیل آن هم ایجاد سرطان بر اثر وجود عوامل عفونی، محیطی و ژنتیکی در افراد است [6]. سرطان جنبههای مختلف سلامت روان را به مخاطره می‌اندازد و به علت اختلال در تصویر ذهنی فرد از جسم خودش تنش روانی را تشدید و سلامت روانی فرد را با چالش روبه‌رو میکند، این موارد میتواند بر بهزیستی روانشناختی این افراد نیز تأثیرگذار باشد [7]. کاهش بهزیستی روانشناختی از پیامدهای بیماری سرطان هستند. ناامیدی میتواند سلامت جسمانی و بهزیستی روانشناختی بیماران را تهدید کند و بر فرایند بهبود و توان‌بخشی اثر گذارد [8]. پژوهش‌‌های گسترده نشان دادهاند افرادی که از بهزیستی روانشناختی بهتری برخوردارند، قطعاً دارای ویژگی شاد بودن، لذت از زندگی، ارتباطات اجتماعی مناسب و به طور کلی رضایت بالاتر از زندگی بوده و کیفیت زندگی آنها بهتر از افرادی است که بهزیستی روانشناختی پایینی دارند [9]. در پژوهش دیگری نشان داده شده است، حوادث نامطبوع زندگی قادرند بهزیستی روانشناختی را تحت تأثیر قرار دهند و مختل کنند و به ایجاد مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب منجر شوند [10]. به طور کلی تهدید خودانگاره، عزت نفس، از دست دادن احساس آزادی، راحتی جسمانی، انکار، خشم، افسردگی، عدم اطمینان، تنهایی و به دنبال آن کاهش بهزیستی روانشناختی از پیامدهای بیماری سرطان هستند [11].
یکی از عوامل فردی که در شکل‌گیری سازگاری و سطوح آن میتواند نقش ایفا کند، سرسختی روانشناختی است. پژوهشگران مفهوم شخصیت سرسخت را به عنوان تبیینی برای ارتباط بین فشار روانی با بیماری‌ها در برخی افراد پیشنهاد کردهاند. آنان فرض کردهاند که سرسختی از اثرات زیان‌آور فشار روانی جلوگیری میکند و بدین‌ترتیب داشتن شخصیت سرسخت، شخص را از بیماریهای وابسته به فشار روانی محافظت میکند [12]. محققان با استفاده از نظریه‌های وجودی در شخصیت، سرسختی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف میکنند که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزهجویی تشکیل شده است. شخصی که از تعهد بالایی برخوردار است به اهمیت، ارزش و معنای اینکه چه کسی است و چه فعالیتی انجام میدهد، باور دارد و بر همین مبنا قادر است برای هر آنچه انجام میدهد معنایی بیابد و کنجکاوی خود را برانگیزد. افرادی که در مؤلفه کنترل قوی هستند رویدادهای زندگی را قابل پیشبینی و کنترل می‌دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آنچه در اطرافشان رخ میدهد را تحت تأثیر قرار دهند. افراد مبارزه‌جو بر این باورند که تغییر و تحول از ویژگی‌های روال طبیعی زندگی است و انتظار وقوع دگرگونی مشوقی برای رشد و بالندگی است تا تهدیدی برای امنیت واقعی [2]. وقتی سرسختی روانشناختی افراد ضعیف باشد، آنها فاقد مؤلفههای تعهد، کنترل و مبارزهجویی هستند و در معرض خطر ابتلا به بیماری و حوادث تنشزا قرار می‌گیرند؛ به طوری که فرد از تنش، یک مصیبت و فاجعه می‌سازد. افراد دارای سرسختی روانشناختی پایین، وقایع ایجادکننده تغییر در زندگی را در مقایسه با افراد دارای سرسختی بالا، منفی‌تر و غیر قابل کنترل ارزیابی میکنند، شیوه اسنادی کلی و درونی برای وقایع منفی و اسنادهای خارجی برای وقایع مثبت دارند و ترجیح میدهند که از راهبرد سازگاری واپس‌رونده مثل ترک و انکار رفتار و شناختی که نه موقعیت را دگرگون و نه مشکل را حل میکند، استفاده کنند [13]. مطالعات و پژوهش‌‌های مختلف نقش مثبت تماس‌های اجتماعی را در سازگاری روانشناختی و سلامت نشان دادهاند. پزشکان معتقدند تماس‌های اجتماعی در بهزیستی فرد و بهبود او مؤثرند. به طور کلی سازگاری و مقابله با بیماریهای مزمن مثل سرطان در افرادی که از بسیاری از عوامل تسهیل‌کننده مثل انعطاف‌پذیری، توانایی حل مشکل، امید، شهامت، روحیه مذهبی و حمایت اجتماعی برخوردار هستند، سریع‌تر اتفاق می‌افتد [14].
ریف بر اساس مطالعه متون بهداشت روانی الگویی ارائه و اظهار کرد مؤلفههای الگو، معیارهای بهداشت روانی مثبت هستند و این ابعاد کمک میکنند تا بتوان سطح بهزیستی و کارکرد مثبت شخص را اندازه‌‌گیری کرد [15]. بهزیستی روانشناختی مستلزم درک چالش‌‌های وجودی زندگی است. رویکرد بهزیستی روانشناختی، رشد و تحول مشاهده‌شده در برابر چالش‌‌های وجودی زندگی را بررسی میکند و به‌شدت بر توسعه انسانی تأکید دارد؛ به عنوان مثال، دنبال کردن اهداف معنادار، تحول و پیشرفت یک فرد در برقراری روابط کیفی با دیگران اهمیت بسیاری دارد. جمع گسترده‌‌ای از ادبیات پژوهشی در دهه 1950 و 1960 میلادی به تجزیه و تحلیل چالش‌‌ها و مشکلات اساسی زندگی پرداخته است [16].
با توجه به اینکه سرطان یک بیماری تهدیدکننده است، میتواند از جنبههای گوناگونی بر زندگی فرد تأثیر بگذارد [17]؛ چنان‌که بیمار و خانواده دچار چالش عمیقی میشوند [18]. نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که این بیماران پس از مواجهه با تشخیص بیماری نیازهای مختلفی دارند؛ از جمله نیاز به رابطه نزدیک و صمیمی، احترام، رابطه با گروه‌های حمایتی، نیاز به امید، نیاز به صحبت در مورد هویت اجتماعی جدید و دانستن چگونگی و نحوه مرگ، نیاز به پذیرش توسط خانواده و دوستان با وجود بیماری و توجه و مراقبت بیشتر توسط خانواده [19]. علی‌رغم تحقیقات بسیار زیاد در زمینه زنان مبتلا به سرطان، تاکنون تحقیقی از نوع مدل معادلات ساختاری، به رابطه بهزیستی و سرسختی روانشناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی انجام نشده است؛ بنابراین با توجه به متنوع بودن نیازها و نگرانی‌های بیماران مبتلا به سرطان، شناخت دقیق نیازها و نگرانی‌های آنان بسیار مهم و با اهمیت است و درک نیازهای بیماران در مواجهه با سرطان و علایق آنان، به کارکنان حرفه‌ای به‌خصوص پرستاران کمک میکند تا خدمات مشاوره‌ای مناسب را برای بیماران و خانواده‌ها فراهم کنند [20]. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بهزیستی روانشناختی و سرسختی روانشناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به سرطان پستان انجام شد.
مواد و روش‌‌ها
روش پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی مبتنی بر روش مدل‌یابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش شامل زنان مبتلا به سرطان پستان در استان مازندران در سال 1397 بود. برای تعیین حجم نمونه از نسبت حجم نمونه به پارامتر آزاد برای برآورد استفاده شد. در پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن حد بالای نسبت حجم نمونه به تعداد متغیرهای مشاهده‌شده و پارامترهای آزاد، پیچیدگی مدل، روش برآوردهای پارامترهای آزاد، برآورد حداکثر درست‌‌نمایی (نیاز داشتن به حجم نمونه بالا)، حجم دادههای مفقود (کمتر از 5 درصد) و رابطه نرمالیتی چندمتغیره با حجم نمونه، اصل بر این گذاشته شد که حجم نمونه 246 نفر به منظور اجرای مدلسازی معادله ساختاری، کفایت لازم را دارد. حجم نمونه طبق مؤلفههای مدل، 246 نفر از بیماران مبتلا به سرطان پستان بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. بدین صورت که پس از مشخص شدن اعضای جامعه بر اساس پرونده پزشکی آنان در بیمارستان امام خمینی ساری، لیست آنها مشخص شد و بر اساس قرعه‌‌کشی 246 نفر اول که رضایت کامل جهت مشارکت در پژوهش را داشتند، انتخاب شدند.
شیوه اجرای پژوهش بدین صورت بود که در ابتدا توضیحات مقدماتی در خصوص هدف پژوهش و نحوه همکاری و تکمیل ابزارها و محرمانه ماندن اطلاعات به بیماران داده شده و جهت شرکت در پژوهش و تکمیل پرسشنامهها، رضایت آگاهانه آنان جلب شد. سپس پرسشنامههای بهزیستی روانشناختی ریف، سرسختی روانشناختی (AHI) و حمایت اجتماعی برلین روی آنان اجرا شد. سپس پرسشنامههای نامعتبر حذف و پرسشنامههای دارای ویژگی‌های فردی نمره‌گذاری شدند. درکل دادههای 236 نفر تجزیه و تحلیل شدند. معیارهای ورود به پژوهش عبارت بودند از: زنان مبتلا به سرطان پستان، تمایل به همکاری در پژوهش. معیارهای خروج از طرح هم شامل عدم تمایل به ادامه همکاری توسط بیمار و عدم تکمیل پرسشنامهها بود. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از نرم‌افزار‌های SPSS (نسخه 24) و Amos (نسخه 23) انجام گرفت.
ابزارهای مورد استفاده در پژوهش
پرسش‌نامه بهزیستی روانشناختی ریف (RSPWB): این مقیاس در سال 1989 توسط کارول ریف ساخته شده است. فرم اصلی دارای 120 سؤال است، ولی در مطالعات بعدی فرم‌‌های کوتاه 84سؤالی، 40سؤالی و 18سؤالی نیز تهیه شده است. در این پژوهش از فرم 84سؤالی این پرسش‌نامه استفاده شد. این مقیاس دارای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی است. روایی و اعتبار مقیاس در پژوهش‌‌های متعددی مناسب گزارش شده است. ریف ضریب همسانی زیر‌مقیاس‌های این پرسش‌نامه را بدین شرح گزارش کرده است: تسلط بر محیط= 0/90، زندگی هدفمند= 0/90 و رشد شخصی= 0/87. پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ برای مؤلفههای تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی، به ترتیب 0/89، 0/92، و 0/91 به دست آمد [21]. در ایران این مقیاس ترجمه و هنجاریابی شده و ضریب پایایی به روش آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی به ترتیب 0/78، 0/77، 0/70 و 0/78 به دست آمد و به منظور روایی سازه این آزمون، همبستگی میان مقیاس‌‌های آن و همبستگی کلی آن را مورد ارزیابی قرار دادهاند که نتایج مطلوبی داشته است [22]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/82 و برای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی به ترتیب 0/91، 0/77 و 0/80 به دست آمد.
پرسش‌نامه سرسختی روانشناختی (AHI): این پرسش‌نامه توسط کیامرثی تهیه و اعتباریابی شده و یک مقیاس خودگزارشی 27ماده‌ای است. جهت سنجش اعتبار این پرسش‌نامه از چهار آزمون ملاک یعنی پرسش‌نامه اضطراب، افسردگی، خودشکوفایی، و تعریف سازه‌ای سرسختی روانشناختی استفاده شده است. پرسش‌نامه سرسختی روانشناختی با پرسش‌نامه اضطراب (0/55-=r)، پرسش‌نامه افسردگی (0/62-=r)، پرسش‌نامه خودشکوفایی (0/55=r) و با تعریف سازه‌ای سرسختی روانشناختی (0/51=r) رابطه معنیداری دارد که این بیانگر اعتبار مطلوب و رضایت‌بخش است. پایایی این مقیاس نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 0/90 به دست آمد [23]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/84 به دست آمد.
پرسش‌نامه حمایت اجتماعی برلین: این پرسش‌نامه توسط شوارزر و شولز به عنوان یک مقیاس خودگزارشی که عمدتاً جهت بررسی حمایت اجتماعی در بیماران مبتلا به سرطان که جراحی شده‌اند، طراحی شده است و دارای 52 عبارت است و پنج مؤلفه حمایت موجود ادراک‌شده، نیاز برای حمایت، جست‌وجوی حمایت، حمایت واقعی دریافت‌شده، حمایت‌کننده را مورد ارزیابی قرار میدهد. این پرسش‌نامه به فارسی ترجمه شده و سپس توسط سه نفر از استادان زبان انگلیسی تصحیح و بررسی شد و همچنین توسط شش نفر از استادان جراحی و روان‌پزشکی مورد بررسی و تأیید نهایی قرار گرفت. جهت بررسی پایایی پرسش‌نامه از روش بازآزمایی استفاده شد و پایایی پرسش‌نامه در حد 90/ مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای مؤلفههای حمایت ادراک‌شده و نیاز برای حمایت شدن، جست‌وجو برای حمایت و حمایت‌کننده و دریافت واقعی حمایت به ترتیب 0/78، 0/75، 0/79، 0/75 و 0/77 به دست آمد [24]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/88 و برای خرده‌مقیاس‌‌های حمایت موجود ادراک‌شده، نیاز برای حمایت، جست‌وجوی حمایت، حمایت واقعی دریافت‌شده و حمایت‌کننده به ترتیب 0/78، 0/75، 0/89 و 0/85 به دست آمد.
یافتهها
246 بیمار مبتلا به سرطان پستان در مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی آنها 53±75 سال با دامنه‌ای از 35 تا 75 سال بود. همچنین 72 درصد بیماران متأهل و 28 درصد مجرد بودند.
با توجه به جدول شماره 1، میزان همبستگی متغیرهای پژوهش معنادار است (0/01>P).
.jpg)
قویترین معناداری به ترتیب به سرسختی روانشناختی، بهزیستی روانشناختی به عنوان متغیرهای آشکار پژوهش و بیشترین مقادیر همبستگی در بین متغیرهای پنهان به متغیرهای حمایت اجتماعی،کیفیت زندگی و انگیزش اختصاص دارد.
نتایج جدول شماره 2، حاکی از این است که حمایت اجتماعی به صورت جداگانه بر سرسختی روانشناختی تأثیر معنیداری دارد (0/05>P)؛ یعنی حمایت اجتماعی توانسته است بین بهزیستی روانشناختی و سرسختی روانشناختی نقش میانجی‌‌گری را به طور معنیداری ایفا کند.
.jpg)
تأثیر حمایت اجتماعی بر سرسختی روانشناختی معنی‌‌دار و برابر با 0/221 است و تأثیر حمایت اجتماعی بر بهزیستی روانشناختی معنی‌‌دار و برابر با 0/132 است (0/05>P).
با توجه به جدول شماره 3، در شاخصهای مربوط به مسیرهای مدل سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی و بهزیستی روانشناختی بیماران سرطان پستان، قویترین مقدار ضرایب β متعلق به سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی است (0/05≥P).
.jpg)
در جدول شماره 4، برآورد ضرایب تأثیر غیرمستقیم و کل مدل میانجی روابط، بین حمایت اجتماعی و سرسختی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی بیانگر پیشبینی روابط موجود در مدل به طور مستقیم و غیرمستقیم است؛ یعنی 0/72 سرسختی به وسیله حمایت اجتماعی قابل تبیین است و 0/33 بهزیستی روانشناختی به وسیله متغیر میانجی حمایت اجتماعی قابل تبیین است.
.jpg)
همچنین ضریب تأثیر سرسختی روانشناختی بر مبنای بهزیستی روانشناختی در میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی برابر با 0/59 است (0/05>P).
با توجه به مقادیر شاخصهای جدول شماره 5 مدل دارای برازش مطلوبی است.
.jpg)
عدد نسبت خی دو به درجه آزادی کوچک‌تر از 3 است. همچنین مقدار RMSEA برابر 0/077 و کوچک‌تر از مقدار 0/08 است و شاخصهای GFI، AGFI، CFI یعنی مقادیر واریانس و کوواریانس مدل همگی بزرگ‌تر از 0/90 هستند؛ بنابراین مدل برازش خوبی را نشان داده و مورد تأیید است [25].
بحث
پژوهش حاضر با هدف تبیین سرسختی روانشناختی با استفاده از متغیرهای حمایت اجتماعی و بهزیستی روانشناختی بیماران سرطان پستان از طریق مدلسازی معادلات ساختاری انجام شد (تصویر شماره 1).
با وجود پیشرفت‌های فراوان در عرصه علم پزشکی و توسعه دانش بشری در مهار و درمان انواع بیماری‌ها، سرطان هنوز هم به عنوان یکی از امراض جدی و در بسیاری موارد غیر قابل درمان به شمار می‌رود که متأسفانه جان بسیاری از انسان‌ها را تهدید میکند و خطر ابتلا به آن برای بخش قابل توجهی از جامعه بشری وجود دارد [1]. سرطان امروزه به عنوان یکی از معضلات سلامتی در سراسر جهان مطرح است. در دنیا سالانه بیش از ده میلیون بیمار جدید سرطانی تشخیص داده میشوند و تقریباً هفت میلیون بیمار مبتلا به سرطان جان خود را از دست میدهند [2]. سرطانها طیفی گسترده از بیماری‌‌هایی هستند که هریک از آنها سبب‌‌شناسی، برنامه درمانی و پیش‌آگهی ویژه خود را دارند. بیشتر افرادی که به سرطان مبتلا میشوند، یک دوره فشار روانی را تجربه میکنند. در برخی از بیماران، این فشار روانی خود‌به‌خود از بین می‌رود و به مشکلات روانی دیرپا منجر نمی‌‌شود و می‌‌توان آن را به عنوان یک واکنش سازگاری طبیعی در نظر گرفت، اما برخی از بیماران مشکلات روانی شدیدتری را تجربه میکنند که باعث کاهش کیفیت زندگی و عملکرد روزانه آنها میشود [3]. پس از بیماریهای قلبی‌عروقی، سوانح و حوادث، سرطان سومین عامل مرگومیر در ایران است. سالانه بیش از سی هزار نفر از ایرانیان در اثر سرطان، جان خود را از دست میدهند. تخمین زده میشود سالانه بیش از هفتاد هزار مورد جدید سرطان، در کشور اتفاق می‌افتد. با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت کشور، انتظار می‌رود موارد بروز سرطان در دو دهه آینده به دوبرابر فعلی، افزایش یابد. در این میان سرطان پستان شایع‌‌ترین سرطان با بیشترین میزان مرگومیر در میان سرطانها در بین زنان ایرانی است و اکثراً به صورت آدنوکارسینوم‌های ارتشاحی مجاری و لبولار است [4]. سرطان پستان، دومین سرطان کشنده بعد از سرطان ریه در میان زنان است که از هر نُه زن یک نفر دچار آن میشود و عامل فشارزای بزرگی در چندین سطح و تهدیدکننده زندگی است که مداخله‌های مربوط به جراحی برای درمان آن اغلب باعث زشت شدن بدن میشود [5].
از طرف دیگر خوشبختانه، این سرطان از دسته سرطان‌‌های قابل پیشگیری و قابل تشخیص زودرس است. با ارائه راهکارهای ویژه می‌‌توان منجر به کاهش مراجعه دیرهنگام و ارائه درمان مؤثر به منظور افزایش بقا، کاهش مرگ و ارتقای کیفیت زندگی بیماران شد. شیوع این سرطان ناشی از فرایند ایجاد بافت سرطان پستان طی چند مرحله بوده و جزو بیماریهای چندعاملی دسته‌بندی میشود و دلیل آن هم ایجاد سرطان بر اثر وجود عوامل عفونی، محیطی و ژنتیکی در افراد است [6]. سرطان جنبههای مختلف سلامت روان را به مخاطره می‌اندازد و به علت اختلال در تصویر ذهنی فرد از جسم خودش تنش روانی را تشدید و سلامت روانی فرد را با چالش روبه‌رو میکند، این موارد میتواند بر بهزیستی روانشناختی این افراد نیز تأثیرگذار باشد [7]. کاهش بهزیستی روانشناختی از پیامدهای بیماری سرطان هستند. ناامیدی میتواند سلامت جسمانی و بهزیستی روانشناختی بیماران را تهدید کند و بر فرایند بهبود و توان‌بخشی اثر گذارد [8]. پژوهش‌‌های گسترده نشان دادهاند افرادی که از بهزیستی روانشناختی بهتری برخوردارند، قطعاً دارای ویژگی شاد بودن، لذت از زندگی، ارتباطات اجتماعی مناسب و به طور کلی رضایت بالاتر از زندگی بوده و کیفیت زندگی آنها بهتر از افرادی است که بهزیستی روانشناختی پایینی دارند [9]. در پژوهش دیگری نشان داده شده است، حوادث نامطبوع زندگی قادرند بهزیستی روانشناختی را تحت تأثیر قرار دهند و مختل کنند و به ایجاد مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب منجر شوند [10]. به طور کلی تهدید خودانگاره، عزت نفس، از دست دادن احساس آزادی، راحتی جسمانی، انکار، خشم، افسردگی، عدم اطمینان، تنهایی و به دنبال آن کاهش بهزیستی روانشناختی از پیامدهای بیماری سرطان هستند [11].
یکی از عوامل فردی که در شکل‌گیری سازگاری و سطوح آن میتواند نقش ایفا کند، سرسختی روانشناختی است. پژوهشگران مفهوم شخصیت سرسخت را به عنوان تبیینی برای ارتباط بین فشار روانی با بیماری‌ها در برخی افراد پیشنهاد کردهاند. آنان فرض کردهاند که سرسختی از اثرات زیان‌آور فشار روانی جلوگیری میکند و بدین‌ترتیب داشتن شخصیت سرسخت، شخص را از بیماریهای وابسته به فشار روانی محافظت میکند [12]. محققان با استفاده از نظریه‌های وجودی در شخصیت، سرسختی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف میکنند که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزهجویی تشکیل شده است. شخصی که از تعهد بالایی برخوردار است به اهمیت، ارزش و معنای اینکه چه کسی است و چه فعالیتی انجام میدهد، باور دارد و بر همین مبنا قادر است برای هر آنچه انجام میدهد معنایی بیابد و کنجکاوی خود را برانگیزد. افرادی که در مؤلفه کنترل قوی هستند رویدادهای زندگی را قابل پیشبینی و کنترل می‌دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آنچه در اطرافشان رخ میدهد را تحت تأثیر قرار دهند. افراد مبارزه‌جو بر این باورند که تغییر و تحول از ویژگی‌های روال طبیعی زندگی است و انتظار وقوع دگرگونی مشوقی برای رشد و بالندگی است تا تهدیدی برای امنیت واقعی [2]. وقتی سرسختی روانشناختی افراد ضعیف باشد، آنها فاقد مؤلفههای تعهد، کنترل و مبارزهجویی هستند و در معرض خطر ابتلا به بیماری و حوادث تنشزا قرار می‌گیرند؛ به طوری که فرد از تنش، یک مصیبت و فاجعه می‌سازد. افراد دارای سرسختی روانشناختی پایین، وقایع ایجادکننده تغییر در زندگی را در مقایسه با افراد دارای سرسختی بالا، منفی‌تر و غیر قابل کنترل ارزیابی میکنند، شیوه اسنادی کلی و درونی برای وقایع منفی و اسنادهای خارجی برای وقایع مثبت دارند و ترجیح میدهند که از راهبرد سازگاری واپس‌رونده مثل ترک و انکار رفتار و شناختی که نه موقعیت را دگرگون و نه مشکل را حل میکند، استفاده کنند [13]. مطالعات و پژوهش‌‌های مختلف نقش مثبت تماس‌های اجتماعی را در سازگاری روانشناختی و سلامت نشان دادهاند. پزشکان معتقدند تماس‌های اجتماعی در بهزیستی فرد و بهبود او مؤثرند. به طور کلی سازگاری و مقابله با بیماریهای مزمن مثل سرطان در افرادی که از بسیاری از عوامل تسهیل‌کننده مثل انعطاف‌پذیری، توانایی حل مشکل، امید، شهامت، روحیه مذهبی و حمایت اجتماعی برخوردار هستند، سریع‌تر اتفاق می‌افتد [14].
ریف بر اساس مطالعه متون بهداشت روانی الگویی ارائه و اظهار کرد مؤلفههای الگو، معیارهای بهداشت روانی مثبت هستند و این ابعاد کمک میکنند تا بتوان سطح بهزیستی و کارکرد مثبت شخص را اندازه‌‌گیری کرد [15]. بهزیستی روانشناختی مستلزم درک چالش‌‌های وجودی زندگی است. رویکرد بهزیستی روانشناختی، رشد و تحول مشاهده‌شده در برابر چالش‌‌های وجودی زندگی را بررسی میکند و به‌شدت بر توسعه انسانی تأکید دارد؛ به عنوان مثال، دنبال کردن اهداف معنادار، تحول و پیشرفت یک فرد در برقراری روابط کیفی با دیگران اهمیت بسیاری دارد. جمع گسترده‌‌ای از ادبیات پژوهشی در دهه 1950 و 1960 میلادی به تجزیه و تحلیل چالش‌‌ها و مشکلات اساسی زندگی پرداخته است [16].
با توجه به اینکه سرطان یک بیماری تهدیدکننده است، میتواند از جنبههای گوناگونی بر زندگی فرد تأثیر بگذارد [17]؛ چنان‌که بیمار و خانواده دچار چالش عمیقی میشوند [18]. نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که این بیماران پس از مواجهه با تشخیص بیماری نیازهای مختلفی دارند؛ از جمله نیاز به رابطه نزدیک و صمیمی، احترام، رابطه با گروه‌های حمایتی، نیاز به امید، نیاز به صحبت در مورد هویت اجتماعی جدید و دانستن چگونگی و نحوه مرگ، نیاز به پذیرش توسط خانواده و دوستان با وجود بیماری و توجه و مراقبت بیشتر توسط خانواده [19]. علی‌رغم تحقیقات بسیار زیاد در زمینه زنان مبتلا به سرطان، تاکنون تحقیقی از نوع مدل معادلات ساختاری، به رابطه بهزیستی و سرسختی روانشناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی انجام نشده است؛ بنابراین با توجه به متنوع بودن نیازها و نگرانی‌های بیماران مبتلا به سرطان، شناخت دقیق نیازها و نگرانی‌های آنان بسیار مهم و با اهمیت است و درک نیازهای بیماران در مواجهه با سرطان و علایق آنان، به کارکنان حرفه‌ای به‌خصوص پرستاران کمک میکند تا خدمات مشاوره‌ای مناسب را برای بیماران و خانواده‌ها فراهم کنند [20]. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بهزیستی روانشناختی و سرسختی روانشناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به سرطان پستان انجام شد.
مواد و روش‌‌ها
روش پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی مبتنی بر روش مدل‌یابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش شامل زنان مبتلا به سرطان پستان در استان مازندران در سال 1397 بود. برای تعیین حجم نمونه از نسبت حجم نمونه به پارامتر آزاد برای برآورد استفاده شد. در پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن حد بالای نسبت حجم نمونه به تعداد متغیرهای مشاهده‌شده و پارامترهای آزاد، پیچیدگی مدل، روش برآوردهای پارامترهای آزاد، برآورد حداکثر درست‌‌نمایی (نیاز داشتن به حجم نمونه بالا)، حجم دادههای مفقود (کمتر از 5 درصد) و رابطه نرمالیتی چندمتغیره با حجم نمونه، اصل بر این گذاشته شد که حجم نمونه 246 نفر به منظور اجرای مدلسازی معادله ساختاری، کفایت لازم را دارد. حجم نمونه طبق مؤلفههای مدل، 246 نفر از بیماران مبتلا به سرطان پستان بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. بدین صورت که پس از مشخص شدن اعضای جامعه بر اساس پرونده پزشکی آنان در بیمارستان امام خمینی ساری، لیست آنها مشخص شد و بر اساس قرعه‌‌کشی 246 نفر اول که رضایت کامل جهت مشارکت در پژوهش را داشتند، انتخاب شدند.
شیوه اجرای پژوهش بدین صورت بود که در ابتدا توضیحات مقدماتی در خصوص هدف پژوهش و نحوه همکاری و تکمیل ابزارها و محرمانه ماندن اطلاعات به بیماران داده شده و جهت شرکت در پژوهش و تکمیل پرسشنامهها، رضایت آگاهانه آنان جلب شد. سپس پرسشنامههای بهزیستی روانشناختی ریف، سرسختی روانشناختی (AHI) و حمایت اجتماعی برلین روی آنان اجرا شد. سپس پرسشنامههای نامعتبر حذف و پرسشنامههای دارای ویژگی‌های فردی نمره‌گذاری شدند. درکل دادههای 236 نفر تجزیه و تحلیل شدند. معیارهای ورود به پژوهش عبارت بودند از: زنان مبتلا به سرطان پستان، تمایل به همکاری در پژوهش. معیارهای خروج از طرح هم شامل عدم تمایل به ادامه همکاری توسط بیمار و عدم تکمیل پرسشنامهها بود. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از نرم‌افزار‌های SPSS (نسخه 24) و Amos (نسخه 23) انجام گرفت.
ابزارهای مورد استفاده در پژوهش
پرسش‌نامه بهزیستی روانشناختی ریف (RSPWB): این مقیاس در سال 1989 توسط کارول ریف ساخته شده است. فرم اصلی دارای 120 سؤال است، ولی در مطالعات بعدی فرم‌‌های کوتاه 84سؤالی، 40سؤالی و 18سؤالی نیز تهیه شده است. در این پژوهش از فرم 84سؤالی این پرسش‌نامه استفاده شد. این مقیاس دارای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی است. روایی و اعتبار مقیاس در پژوهش‌‌های متعددی مناسب گزارش شده است. ریف ضریب همسانی زیر‌مقیاس‌های این پرسش‌نامه را بدین شرح گزارش کرده است: تسلط بر محیط= 0/90، زندگی هدفمند= 0/90 و رشد شخصی= 0/87. پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ برای مؤلفههای تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی، به ترتیب 0/89، 0/92، و 0/91 به دست آمد [21]. در ایران این مقیاس ترجمه و هنجاریابی شده و ضریب پایایی به روش آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی به ترتیب 0/78، 0/77، 0/70 و 0/78 به دست آمد و به منظور روایی سازه این آزمون، همبستگی میان مقیاس‌‌های آن و همبستگی کلی آن را مورد ارزیابی قرار دادهاند که نتایج مطلوبی داشته است [22]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/82 و برای خرده‌مقیاس‌‌های تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی به ترتیب 0/91، 0/77 و 0/80 به دست آمد.
پرسش‌نامه سرسختی روانشناختی (AHI): این پرسش‌نامه توسط کیامرثی تهیه و اعتباریابی شده و یک مقیاس خودگزارشی 27ماده‌ای است. جهت سنجش اعتبار این پرسش‌نامه از چهار آزمون ملاک یعنی پرسش‌نامه اضطراب، افسردگی، خودشکوفایی، و تعریف سازه‌ای سرسختی روانشناختی استفاده شده است. پرسش‌نامه سرسختی روانشناختی با پرسش‌نامه اضطراب (0/55-=r)، پرسش‌نامه افسردگی (0/62-=r)، پرسش‌نامه خودشکوفایی (0/55=r) و با تعریف سازه‌ای سرسختی روانشناختی (0/51=r) رابطه معنیداری دارد که این بیانگر اعتبار مطلوب و رضایت‌بخش است. پایایی این مقیاس نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 0/90 به دست آمد [23]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/84 به دست آمد.
پرسش‌نامه حمایت اجتماعی برلین: این پرسش‌نامه توسط شوارزر و شولز به عنوان یک مقیاس خودگزارشی که عمدتاً جهت بررسی حمایت اجتماعی در بیماران مبتلا به سرطان که جراحی شده‌اند، طراحی شده است و دارای 52 عبارت است و پنج مؤلفه حمایت موجود ادراک‌شده، نیاز برای حمایت، جست‌وجوی حمایت، حمایت واقعی دریافت‌شده، حمایت‌کننده را مورد ارزیابی قرار میدهد. این پرسش‌نامه به فارسی ترجمه شده و سپس توسط سه نفر از استادان زبان انگلیسی تصحیح و بررسی شد و همچنین توسط شش نفر از استادان جراحی و روان‌پزشکی مورد بررسی و تأیید نهایی قرار گرفت. جهت بررسی پایایی پرسش‌نامه از روش بازآزمایی استفاده شد و پایایی پرسش‌نامه در حد 90/ مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای مؤلفههای حمایت ادراک‌شده و نیاز برای حمایت شدن، جست‌وجو برای حمایت و حمایت‌کننده و دریافت واقعی حمایت به ترتیب 0/78، 0/75، 0/79، 0/75 و 0/77 به دست آمد [24]. در پژوهش حاضر پایایی مقیاس به کمک محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/88 و برای خرده‌مقیاس‌‌های حمایت موجود ادراک‌شده، نیاز برای حمایت، جست‌وجوی حمایت، حمایت واقعی دریافت‌شده و حمایت‌کننده به ترتیب 0/78، 0/75، 0/89 و 0/85 به دست آمد.
یافتهها
246 بیمار مبتلا به سرطان پستان در مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی آنها 53±75 سال با دامنه‌ای از 35 تا 75 سال بود. همچنین 72 درصد بیماران متأهل و 28 درصد مجرد بودند.
با توجه به جدول شماره 1، میزان همبستگی متغیرهای پژوهش معنادار است (0/01>P).
.jpg)
قویترین معناداری به ترتیب به سرسختی روانشناختی، بهزیستی روانشناختی به عنوان متغیرهای آشکار پژوهش و بیشترین مقادیر همبستگی در بین متغیرهای پنهان به متغیرهای حمایت اجتماعی،کیفیت زندگی و انگیزش اختصاص دارد.
نتایج جدول شماره 2، حاکی از این است که حمایت اجتماعی به صورت جداگانه بر سرسختی روانشناختی تأثیر معنیداری دارد (0/05>P)؛ یعنی حمایت اجتماعی توانسته است بین بهزیستی روانشناختی و سرسختی روانشناختی نقش میانجی‌‌گری را به طور معنیداری ایفا کند.
.jpg)
تأثیر حمایت اجتماعی بر سرسختی روانشناختی معنی‌‌دار و برابر با 0/221 است و تأثیر حمایت اجتماعی بر بهزیستی روانشناختی معنی‌‌دار و برابر با 0/132 است (0/05>P).
با توجه به جدول شماره 3، در شاخصهای مربوط به مسیرهای مدل سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی و بهزیستی روانشناختی بیماران سرطان پستان، قویترین مقدار ضرایب β متعلق به سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی است (0/05≥P).
.jpg)
در جدول شماره 4، برآورد ضرایب تأثیر غیرمستقیم و کل مدل میانجی روابط، بین حمایت اجتماعی و سرسختی روانشناختی و بهزیستی روانشناختی بیانگر پیشبینی روابط موجود در مدل به طور مستقیم و غیرمستقیم است؛ یعنی 0/72 سرسختی به وسیله حمایت اجتماعی قابل تبیین است و 0/33 بهزیستی روانشناختی به وسیله متغیر میانجی حمایت اجتماعی قابل تبیین است.
.jpg)
همچنین ضریب تأثیر سرسختی روانشناختی بر مبنای بهزیستی روانشناختی در میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی برابر با 0/59 است (0/05>P).
با توجه به مقادیر شاخصهای جدول شماره 5 مدل دارای برازش مطلوبی است.
.jpg)
عدد نسبت خی دو به درجه آزادی کوچک‌تر از 3 است. همچنین مقدار RMSEA برابر 0/077 و کوچک‌تر از مقدار 0/08 است و شاخصهای GFI، AGFI، CFI یعنی مقادیر واریانس و کوواریانس مدل همگی بزرگ‌تر از 0/90 هستند؛ بنابراین مدل برازش خوبی را نشان داده و مورد تأیید است [25].
بحث
پژوهش حاضر با هدف تبیین سرسختی روانشناختی با استفاده از متغیرهای حمایت اجتماعی و بهزیستی روانشناختی بیماران سرطان پستان از طریق مدلسازی معادلات ساختاری انجام شد (تصویر شماره 1).
.jpg)
با توجه به نتایج ارائه‌شده که حاکی از برازش مدل بود، 0/59 از واریانس سرسختی روانشناختی از طریق حمایت اجتماعی و 0/33 از واریانس بهزیستی روانشناختی از طریق میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی قابل تبیین است (P<0/05). نتایج این پژوهش با نتایج برخی تحقیقات [2، 7] هم‌خوانی دارد. در کنار نقش مثبت بهزیستی معنوی در حمایت اجتماعی، یافتهها حاکی از آن است که اشخاص سرسخت در ارتباطات بین‌فردی فعال‌تر و قاطع‌ترند و به نزدیکی با اشخاصی که از سرسختی بالایی برخوردارند، تمایل دارند [26]. سرسختی روانشناختی مبتنی بر حمایت اجتماعی، منجر به بالا رفتن سطح مثبت‌اندیشی و تفسیر مبتنی بر چالش و نه تهدید در موقعیت‌‌های تنشزا میشود و از این رو فرد در جهت یافتن راه‌‌حل‌‌های کارآمد به احتمال بیشتری ممکن است جذب حمایتهای دیگران و بهویژه افراد سرسخت دیگر شود. اهمیت این یافتهها در این است که طبق تحقیقات، دریافت حمایت از جانب دیگران در میان بیماران سرطانی مانند سپری در برابر پیامدهای منفی بیماری و درمان عمل میکند [27].
نتایج نشان داد سرسختی روانشناختی با بهزیستی روانشناختی و حمایت اجتماعی رابطه مثبت و معنی‌‌دار دارد. حمایت اجتماعی با تمامی مؤلفههای سرسختی و بهزیستی روانشناختی رابطه معنیداری دارد و جهت تمامی روابط مثبت است (0/05>P). نتایج این پژوهش با برخی پژوهش‌‌ها [6، 7، 8 ،10، 12] همسوست.
همچنین نتایج نشان داد که بین مؤلفههای سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی رابطه معنی‌‌دار و مثبت وجود دارد؛ یعنی مؤلفههای حمایت اجتماعی بهویژه حمایت خانواده و دوستان به وسیله مؤلفههای سرسختی روانشناختی در جهت مستقیم و مثبت پیشبینی شده است. بیشترین همبستگی بین مؤلفههای حمایت اجتماعی و سرسختی روانشناختی، متعلق به حمایت خانواده و چالش (0/155) و حمایت ادراک‌شده (0/174) است. حمایتهای اجتماعی زمانی که سرسختی روانشناختی بالاست، تأثیر بیشتری در حفظ سلامت دارند و سرسختی روانشناختی به طور مستقیم از طریق حمایتهای اجتماعی، سازگاری را تحت تأثیر قرار میدهد. تحقیقات پیشین روی سرطان، بر تجارب منفی روانی سرطان تأکید کردهاند، از جمله اضطراب، افسردگی و پریشانی [4، 5 ، 6 ،8 ، 9، 12]. همچنین مطالعات نشان دادهاند که نسبت بالایی از بیماران مبتلا به سرطان نیز تغییرات مثبت در زمینه بیماری را گزارش کردهاند و بیشتر بیماران مبتلا به سرطان برخی از مزایای تجارب سرطانشان را هنگامی که با مرگ خود مواجه شدند توصیف کردند؛ افراد ممکن است اهداف و اولویت را دوباره ارزیابی کنند و پس از آن با لذت بیشتر از زندگی، روابط و معنویت روبه‌رو میشوند. در این خصوص محققان اصطلاح «رشد پس از سانحه» را برای نشان دادن تحول مثبت روانی در دوران پس از تجربه چالش زندگی را مطرح کردند [9]. همچنین مطالعه‌ای که روی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان انجام شد، نشان داد حمایت اجتماعی به طور معنیداری موجب ارتقای کیفیت زندگی بیماران شده است [5]. این نتیجه با نتایج مطالعه حاضر که نشان داد بُعد عاطفی حمایت اجتماعی، بر سرسختی روانشناختی و امید به زندگی تأثیرگذار است، همسوست.
در تبیین این‌‌یافته‌‌ها می‌‌توان گفت فرد بیمار با ویژگی سخت‌رویی میتواند در مورد هر آنچه انجام میدهد، معنایی بیابد و کنجکاوی خود را برانگیزد. این اشخاص با بسیاری از جنبههای زندگی‌شان همچون شغل، خانواده و روابط بین افراد کاملاً درآمیخته میشوند. رویدادهای زندگی را قابل پیشبینی و کنترل می‌دانند و باور به این امر دارند که تغییر و نه ثبات واقعیت جنبه طبیعی زندگی است. این ویژگی شخصیتی این توان را میدهد تا در مقابله با مشکلات زندگی و استرس حاصل از بیماری به صورت مثبت برخورد کنند و راحت‌تر بتوانند ناملایمات و سختی‌‌ها را بپذیرند [28]. تشخیص سرطان پستان، تجربه‌‌ای همراه با سطح بالای استرس است که میتواند تأثیرات منفی طولانی‌مدت بر خودباوری عملکرد خانواده، زندگی زناشویی و پایین آمدن سطح کیفی زندگی بیماران به جای گذارد. انسان موجودی اجتماعی است که نیاز به توجه و مساعدت اطرافیان و حمایت اجتماعی دیگران دارد؛ بنابراین بیمارانی که مورد توجه و حمایت خانواده، دوستان و جامعه هستند، بهزیستی روانشناختی بیشتری را احساس میکنند. حمایت از جانب دیگران، میزان سلامت روانی را افزایش میدهد و موجب رشد فردی و روابط مثبت در بیماران مبتلا به سرطان پستان میشود [29].
از مهم‌ترین محدودیت‌‌های پژوهش می‌‌توان به این موارد اشاره کرد که طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود و بنابراین استنباط روابط علّی بین متغیرها برمبنای احتمال است. به این معنا که علاوه بر روابط به‌دست‌آمده در این پژوهش، ممکن است متغیرهای مداخله‌‌گر همچون مسائل اجتماعی و فرهنگی نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهند. تفاوت‌های فردی و تأثیر وضعیت روانی واحدهای پژوهش بر نحوه پاسخ‌گویی آنها به پرسش‌نامه محدودیت دیگری است که کنترل کامل آن از عهده پژوهشگر خارج بود. پژوهشگر تلاش کرد با فراهم کردن محیط آرام و جلب اعتماد افراد و حذف افرادی که استرس یا اضطراب آشکار دارند این موضوع را تا حدی کنترل کند.
نتیجه‌گیری
در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان، تأثیر مثبت سرسختی روانشناختی به همراه بهزیستی روانشناختی، از طریق نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی قابل تبیین است. همچنین استفاده از مدل این پژوهش میتواند به عنوان یک موضوع آموزشی درمانی برای پزشکان، روان‌‌شناسان و پرستاران توصیه شود.
این مدل برای ارتقای سلامتی و سازگاری با بیماری در بیماران سرطان پستان اثرگذار است. در فرایند درمان، گروه درمانی، بهویژه روان‌‌شناسان سلامت در امر روان‌درمانی حمایتی بیماران سرطان پستان مفید هستند؛ بنابراین با توجه به اهمیت حفظ و ارتقای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستان، بررسی میزان سرسختی روانی و حمایت اجتماعی با بهزیستی روانشناختی و مداخله جهت افزایش سلامت روانی این بیماران جهت بهبودی و سازگاری با بیماری توصیه میشود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
از مشارکت‌کنندگان در مطالعه رضایت کتبی و آگاهانه اخذ شد و کد اخلاق با شناسه IR283269 توسط کمیته ملی اخلاق در پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد کیش صادر شد. مجوز اجرای پرسشنامهها نیز در بیمارستان امام خمینی ساری با هماهنگی‌های لازم گرفته شد.
حامی مالی
پژوهش حاضر، بدون حمایت مالی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان ئر نگارش این اثر مشارکت داشته‌اند..
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مطالعه هیچ‌گونه تعارض منافعی نداشته است.
نتایج نشان داد سرسختی روانشناختی با بهزیستی روانشناختی و حمایت اجتماعی رابطه مثبت و معنی‌‌دار دارد. حمایت اجتماعی با تمامی مؤلفههای سرسختی و بهزیستی روانشناختی رابطه معنیداری دارد و جهت تمامی روابط مثبت است (0/05>P). نتایج این پژوهش با برخی پژوهش‌‌ها [6، 7، 8 ،10، 12] همسوست.
همچنین نتایج نشان داد که بین مؤلفههای سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی رابطه معنی‌‌دار و مثبت وجود دارد؛ یعنی مؤلفههای حمایت اجتماعی بهویژه حمایت خانواده و دوستان به وسیله مؤلفههای سرسختی روانشناختی در جهت مستقیم و مثبت پیشبینی شده است. بیشترین همبستگی بین مؤلفههای حمایت اجتماعی و سرسختی روانشناختی، متعلق به حمایت خانواده و چالش (0/155) و حمایت ادراک‌شده (0/174) است. حمایتهای اجتماعی زمانی که سرسختی روانشناختی بالاست، تأثیر بیشتری در حفظ سلامت دارند و سرسختی روانشناختی به طور مستقیم از طریق حمایتهای اجتماعی، سازگاری را تحت تأثیر قرار میدهد. تحقیقات پیشین روی سرطان، بر تجارب منفی روانی سرطان تأکید کردهاند، از جمله اضطراب، افسردگی و پریشانی [4، 5 ، 6 ،8 ، 9، 12]. همچنین مطالعات نشان دادهاند که نسبت بالایی از بیماران مبتلا به سرطان نیز تغییرات مثبت در زمینه بیماری را گزارش کردهاند و بیشتر بیماران مبتلا به سرطان برخی از مزایای تجارب سرطانشان را هنگامی که با مرگ خود مواجه شدند توصیف کردند؛ افراد ممکن است اهداف و اولویت را دوباره ارزیابی کنند و پس از آن با لذت بیشتر از زندگی، روابط و معنویت روبه‌رو میشوند. در این خصوص محققان اصطلاح «رشد پس از سانحه» را برای نشان دادن تحول مثبت روانی در دوران پس از تجربه چالش زندگی را مطرح کردند [9]. همچنین مطالعه‌ای که روی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان انجام شد، نشان داد حمایت اجتماعی به طور معنیداری موجب ارتقای کیفیت زندگی بیماران شده است [5]. این نتیجه با نتایج مطالعه حاضر که نشان داد بُعد عاطفی حمایت اجتماعی، بر سرسختی روانشناختی و امید به زندگی تأثیرگذار است، همسوست.
در تبیین این‌‌یافته‌‌ها می‌‌توان گفت فرد بیمار با ویژگی سخت‌رویی میتواند در مورد هر آنچه انجام میدهد، معنایی بیابد و کنجکاوی خود را برانگیزد. این اشخاص با بسیاری از جنبههای زندگی‌شان همچون شغل، خانواده و روابط بین افراد کاملاً درآمیخته میشوند. رویدادهای زندگی را قابل پیشبینی و کنترل می‌دانند و باور به این امر دارند که تغییر و نه ثبات واقعیت جنبه طبیعی زندگی است. این ویژگی شخصیتی این توان را میدهد تا در مقابله با مشکلات زندگی و استرس حاصل از بیماری به صورت مثبت برخورد کنند و راحت‌تر بتوانند ناملایمات و سختی‌‌ها را بپذیرند [28]. تشخیص سرطان پستان، تجربه‌‌ای همراه با سطح بالای استرس است که میتواند تأثیرات منفی طولانی‌مدت بر خودباوری عملکرد خانواده، زندگی زناشویی و پایین آمدن سطح کیفی زندگی بیماران به جای گذارد. انسان موجودی اجتماعی است که نیاز به توجه و مساعدت اطرافیان و حمایت اجتماعی دیگران دارد؛ بنابراین بیمارانی که مورد توجه و حمایت خانواده، دوستان و جامعه هستند، بهزیستی روانشناختی بیشتری را احساس میکنند. حمایت از جانب دیگران، میزان سلامت روانی را افزایش میدهد و موجب رشد فردی و روابط مثبت در بیماران مبتلا به سرطان پستان میشود [29].
از مهم‌ترین محدودیت‌‌های پژوهش می‌‌توان به این موارد اشاره کرد که طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود و بنابراین استنباط روابط علّی بین متغیرها برمبنای احتمال است. به این معنا که علاوه بر روابط به‌دست‌آمده در این پژوهش، ممکن است متغیرهای مداخله‌‌گر همچون مسائل اجتماعی و فرهنگی نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهند. تفاوت‌های فردی و تأثیر وضعیت روانی واحدهای پژوهش بر نحوه پاسخ‌گویی آنها به پرسش‌نامه محدودیت دیگری است که کنترل کامل آن از عهده پژوهشگر خارج بود. پژوهشگر تلاش کرد با فراهم کردن محیط آرام و جلب اعتماد افراد و حذف افرادی که استرس یا اضطراب آشکار دارند این موضوع را تا حدی کنترل کند.
نتیجه‌گیری
در بیماران زن مبتلا به سرطان پستان، تأثیر مثبت سرسختی روانشناختی به همراه بهزیستی روانشناختی، از طریق نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی قابل تبیین است. همچنین استفاده از مدل این پژوهش میتواند به عنوان یک موضوع آموزشی درمانی برای پزشکان، روان‌‌شناسان و پرستاران توصیه شود.
این مدل برای ارتقای سلامتی و سازگاری با بیماری در بیماران سرطان پستان اثرگذار است. در فرایند درمان، گروه درمانی، بهویژه روان‌‌شناسان سلامت در امر روان‌درمانی حمایتی بیماران سرطان پستان مفید هستند؛ بنابراین با توجه به اهمیت حفظ و ارتقای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستان، بررسی میزان سرسختی روانی و حمایت اجتماعی با بهزیستی روانشناختی و مداخله جهت افزایش سلامت روانی این بیماران جهت بهبودی و سازگاری با بیماری توصیه میشود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
از مشارکت‌کنندگان در مطالعه رضایت کتبی و آگاهانه اخذ شد و کد اخلاق با شناسه IR283269 توسط کمیته ملی اخلاق در پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد کیش صادر شد. مجوز اجرای پرسشنامهها نیز در بیمارستان امام خمینی ساری با هماهنگی‌های لازم گرفته شد.
حامی مالی
پژوهش حاضر، بدون حمایت مالی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان ئر نگارش این اثر مشارکت داشته‌اند..
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مطالعه هیچ‌گونه تعارض منافعی نداشته است.
References
1.Lotfi Kashani F, Vaziri Sh, Zainolabedini SN, Zainolabedini SN. [Effectiveness of group hope therapy on decreasing psychological distress among women with breast cancer (Persian)]. Journal of Applied Psychology. 2014; 7(4):45-58. http://apsy.sbu.ac.ir/article_96042.html
2.Baykal U, Seren S, Sokmen S. A description of oncology nurses’ working conditions in Turkey. European Journal of Oncology Nursing. 2009; 13(5):368-75. [DOI:10.1016/j.ejon.2009.04.004] [PMID]
3.Pedram M, Mohammadi M, Naziri Gh, Aeinparast N. [Effectiveness of cognitive-behavioral group therapy on the treatment of anxiety and depression disorders and on raising hope in women with breast cancer (Persian)]. Quarterly Journal of Women and Society. 2011; 1(4):34-61. http://jzvj.miau.ac.ir/article_1217_en.html
4.Khanlarzadeh F, Asgari K, Amini M. [An Investigation of the neuropsychological performance in patients with diabetes type 2 (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2015; 58(8):459-65. [DOI:10.22038/MJMS.2015.5966]
5.Sarafino EP. Health psychology: Biosychosocial interactions [E. Mirzai, SA. Ahmadi Abhari, Persian trans]. 3rd ed. Tehran: Roshd; 2012. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/673195
6.Rahimian Boogar I. [The predictive role of happiness, optimism and demographical status in engagement in health-related behaviors (Persian)]. Knowledge & Health. 2013; 8(1):17-23. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=193677
7.Kruk J, Aboul-Enein HY. Psychological stress and the risk of breast cancer: A case-control study. Cancer Detection and Prevention. 2004; 28(6):399-408. [DOI:10.1016/j.cdp.2004.07.009] [PMID]
8.DiMatteo MR. Social support and patient adherence to medical treatment: A meta-analysis. Health Psychology. 2004; 23(2):207-18. [DOI:10.1037/0278-6133.23.2.207] [PMID]
9.Levy M. Cancer fatigue: A review for psychiatrists. General Hospital Psychiatry. 2008; 30(3):233-44. [DOI:10.1016/j.genhosppsych.2008.01.004] [PMID]
10.Ruini C, Vescovelli F, Albieri E. Post-traumatic growth in breast cancer survivors: New insights into its relationships with well-being and distress. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings. 2013; 20(3):383-91. [DOI:10.1007/s10880-012-9340-1] [PMID]
11.Lee V, Robin Cohen S, Edgar L, Laizner AM, Gagnon AJ. Meaning-making intervention during breast or colorectal cancer treatment improves self-esteem, optimism, and self-efficacy. Social Science & Medicine. 2006; 62(12):3133-45. [DOI:10.1016/j.socscimed.2005.11.041] [PMID]
12.Kobasa SC, Maddi SR, Kahn S. Hardiness and health: A prospective study. Journal of Personality and Social Psychology. 1982; 42(1):168-77. [DOI:10.1037/0022-3514.42.1.168]
13.Sozani S. Psychological hardiness. Paper presented at: the Psychology and Well- being Congress, Tehran. 2013.
14.Mahmoudian H, Safarian H, Hashemzadeh Vaez H, Mir Mohammad Tabar SA, Rezvani Far Sh. [Studying the relation between life orientering and advancement goals with students’ life satisfaction (Persian)]. Educational Psychology. 2015; 11(35):123-35. https://jep.atu.ac.ir/article_1580.html
15.Biabangard E, Javadi F. [Study of mental health in Tehran's adolescents and youngs (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 2005; 4(14):130-56. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1897-en.html
16.Rustøen T, Cooper BA, Miaskowski C. The importance of hope as a mediator of psychological distress and life satisfaction in a community sample of cancer patients. Cancer Nursing. 2010; 33(4):258-67. [DOI:10.1097/NCC.0b013e3181d6fb61] [PMID]
17.Cebeci F, Yangın HB, Tekeli A. Life experiences of women with breast cancer in South Western Turkey: A qualitative study. European Journal of Oncology Nursing. 2012; 16(4):406-12. [DOI:10.1016/j.ejon.2011.09.003] [PMID]
18.Hokkanen H, Eriksson E, Ahonen O, Salantera S. Adolescents with cancer: Experience of life and how it could be made easier. Cancer Nursing. 2004; 27(4):325-35. [DOI:10.1097/00002820-200407000-00010] [PMID]
19.Missel M, Birkelund R. Living with incurable oesophageal cancer. A phenomenological hermeneutical interpretation of patient stories. European Journal of Oncology Nursing. 2011; 15(4):296-301. [DOI:10.1016/j.ejon.2010.10.006] [PMID]
20.Yousefzadeh S, Esmaeili Darmian M, Asadi Yoonesi MR, Shakeri MT. [Investigating the effect of optimism training during pregnancy on attitude and mode of delivery in nulliparous women referred to health centers of Mashhad, 2014 (Persian)]. Journal of Arak University Medical Sciences. 2016; 19(2):89-98. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-3974-en.html
21.Ruini C, Ottolini F, Rafanelli C, Tossani E, Ryff CD, Fava GA. The relationship of psychological well-being to distress and personality. Psychotherapy and Psychosomatics. 2003; 72(5):268-75. [DOI:10.1159/000071898] [PMID]
22.Mardani Hamule M, Shahraki Vahed A. [Relationship between mental health and quality of life in cancer patients (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2010; 18(2):111-7. http://jssu.ssu.ac.ir/article-1-1036-en.html
23.Kiamarsi A, Najarian B, Mehrabizadeh Honarmand M. [Validity of scale for assessment psychological hardiness (Persian)]. Psychology. 1998; (7):271-84. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/885204
24.Mohammadzadeh J, Sayehmiri K, Mahmoudi B. [Standardization of social support scale (MOS) of adults who have chronic diseases in Ilam, 2015 (Persian)]. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences. 2016; 23(7):69-77. http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-2489-en.html
25.Schumacker RE. A beginner's guide to structural equation modeling [V Ghasmi, Persian trans.]. Tehran: Jameshenasan; 2013. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1678547
26.Validipak A, Khaledi Sh, Moieni Manesh K. [Efficacy of mindfulness training on enhancing optimism in women with pregnancy diabetes.(Persian)]. Quarterly Journal of Health Psychology. 2015; 4(14):62-78. http://hpj.journals.pnu.ac.ir/article_1614.html
27.Mohammadian Akerdi E, Askari P, Hassanzadeh R, Ahadi H, Naderi F. [Effects of cognitive-behavioral group therapy on increased life expectancy of male patients with gastric cancer (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2018; 20(12):28-32. http://jbums.org/article-1-5894-en.html
28.Abbasi M, Amirian L. [Relationship between humor and subjective well-being with regard to mediating role of resilience in caregivers of patients with spinal injury (Persian)]. The Horizon of Medical Sciences. 2017; 23(4):301-6. http://hms.gmu.ac.ir/article-1-2749-en.html
29.Damreihani N, Behzadipour S, Tahmasebi S. [Relationship the role of perceived social support with psychological well-being and the marital adjustment in the women undertake mastectomy (Persian)]. Iranian Journal of Surgery. 2017; 25(1):61-9. http://www.ijs.ir/library/upload/article/af_65246227%20Mastektomi-Dr.%20Behzadipour%20%20%201958.pdf
1.Lotfi Kashani F, Vaziri Sh, Zainolabedini SN, Zainolabedini SN. [Effectiveness of group hope therapy on decreasing psychological distress among women with breast cancer (Persian)]. Journal of Applied Psychology. 2014; 7(4):45-58. http://apsy.sbu.ac.ir/article_96042.html
2.Baykal U, Seren S, Sokmen S. A description of oncology nurses’ working conditions in Turkey. European Journal of Oncology Nursing. 2009; 13(5):368-75. [DOI:10.1016/j.ejon.2009.04.004] [PMID]
3.Pedram M, Mohammadi M, Naziri Gh, Aeinparast N. [Effectiveness of cognitive-behavioral group therapy on the treatment of anxiety and depression disorders and on raising hope in women with breast cancer (Persian)]. Quarterly Journal of Women and Society. 2011; 1(4):34-61. http://jzvj.miau.ac.ir/article_1217_en.html
4.Khanlarzadeh F, Asgari K, Amini M. [An Investigation of the neuropsychological performance in patients with diabetes type 2 (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2015; 58(8):459-65. [DOI:10.22038/MJMS.2015.5966]
5.Sarafino EP. Health psychology: Biosychosocial interactions [E. Mirzai, SA. Ahmadi Abhari, Persian trans]. 3rd ed. Tehran: Roshd; 2012. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/673195
6.Rahimian Boogar I. [The predictive role of happiness, optimism and demographical status in engagement in health-related behaviors (Persian)]. Knowledge & Health. 2013; 8(1):17-23. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=193677
7.Kruk J, Aboul-Enein HY. Psychological stress and the risk of breast cancer: A case-control study. Cancer Detection and Prevention. 2004; 28(6):399-408. [DOI:10.1016/j.cdp.2004.07.009] [PMID]
8.DiMatteo MR. Social support and patient adherence to medical treatment: A meta-analysis. Health Psychology. 2004; 23(2):207-18. [DOI:10.1037/0278-6133.23.2.207] [PMID]
9.Levy M. Cancer fatigue: A review for psychiatrists. General Hospital Psychiatry. 2008; 30(3):233-44. [DOI:10.1016/j.genhosppsych.2008.01.004] [PMID]
10.Ruini C, Vescovelli F, Albieri E. Post-traumatic growth in breast cancer survivors: New insights into its relationships with well-being and distress. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings. 2013; 20(3):383-91. [DOI:10.1007/s10880-012-9340-1] [PMID]
11.Lee V, Robin Cohen S, Edgar L, Laizner AM, Gagnon AJ. Meaning-making intervention during breast or colorectal cancer treatment improves self-esteem, optimism, and self-efficacy. Social Science & Medicine. 2006; 62(12):3133-45. [DOI:10.1016/j.socscimed.2005.11.041] [PMID]
12.Kobasa SC, Maddi SR, Kahn S. Hardiness and health: A prospective study. Journal of Personality and Social Psychology. 1982; 42(1):168-77. [DOI:10.1037/0022-3514.42.1.168]
13.Sozani S. Psychological hardiness. Paper presented at: the Psychology and Well- being Congress, Tehran. 2013.
14.Mahmoudian H, Safarian H, Hashemzadeh Vaez H, Mir Mohammad Tabar SA, Rezvani Far Sh. [Studying the relation between life orientering and advancement goals with students’ life satisfaction (Persian)]. Educational Psychology. 2015; 11(35):123-35. https://jep.atu.ac.ir/article_1580.html
15.Biabangard E, Javadi F. [Study of mental health in Tehran's adolescents and youngs (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 2005; 4(14):130-56. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1897-en.html
16.Rustøen T, Cooper BA, Miaskowski C. The importance of hope as a mediator of psychological distress and life satisfaction in a community sample of cancer patients. Cancer Nursing. 2010; 33(4):258-67. [DOI:10.1097/NCC.0b013e3181d6fb61] [PMID]
17.Cebeci F, Yangın HB, Tekeli A. Life experiences of women with breast cancer in South Western Turkey: A qualitative study. European Journal of Oncology Nursing. 2012; 16(4):406-12. [DOI:10.1016/j.ejon.2011.09.003] [PMID]
18.Hokkanen H, Eriksson E, Ahonen O, Salantera S. Adolescents with cancer: Experience of life and how it could be made easier. Cancer Nursing. 2004; 27(4):325-35. [DOI:10.1097/00002820-200407000-00010] [PMID]
19.Missel M, Birkelund R. Living with incurable oesophageal cancer. A phenomenological hermeneutical interpretation of patient stories. European Journal of Oncology Nursing. 2011; 15(4):296-301. [DOI:10.1016/j.ejon.2010.10.006] [PMID]
20.Yousefzadeh S, Esmaeili Darmian M, Asadi Yoonesi MR, Shakeri MT. [Investigating the effect of optimism training during pregnancy on attitude and mode of delivery in nulliparous women referred to health centers of Mashhad, 2014 (Persian)]. Journal of Arak University Medical Sciences. 2016; 19(2):89-98. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-3974-en.html
21.Ruini C, Ottolini F, Rafanelli C, Tossani E, Ryff CD, Fava GA. The relationship of psychological well-being to distress and personality. Psychotherapy and Psychosomatics. 2003; 72(5):268-75. [DOI:10.1159/000071898] [PMID]
22.Mardani Hamule M, Shahraki Vahed A. [Relationship between mental health and quality of life in cancer patients (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2010; 18(2):111-7. http://jssu.ssu.ac.ir/article-1-1036-en.html
23.Kiamarsi A, Najarian B, Mehrabizadeh Honarmand M. [Validity of scale for assessment psychological hardiness (Persian)]. Psychology. 1998; (7):271-84. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/885204
24.Mohammadzadeh J, Sayehmiri K, Mahmoudi B. [Standardization of social support scale (MOS) of adults who have chronic diseases in Ilam, 2015 (Persian)]. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences. 2016; 23(7):69-77. http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-2489-en.html
25.Schumacker RE. A beginner's guide to structural equation modeling [V Ghasmi, Persian trans.]. Tehran: Jameshenasan; 2013. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1678547
26.Validipak A, Khaledi Sh, Moieni Manesh K. [Efficacy of mindfulness training on enhancing optimism in women with pregnancy diabetes.(Persian)]. Quarterly Journal of Health Psychology. 2015; 4(14):62-78. http://hpj.journals.pnu.ac.ir/article_1614.html
27.Mohammadian Akerdi E, Askari P, Hassanzadeh R, Ahadi H, Naderi F. [Effects of cognitive-behavioral group therapy on increased life expectancy of male patients with gastric cancer (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2018; 20(12):28-32. http://jbums.org/article-1-5894-en.html
28.Abbasi M, Amirian L. [Relationship between humor and subjective well-being with regard to mediating role of resilience in caregivers of patients with spinal injury (Persian)]. The Horizon of Medical Sciences. 2017; 23(4):301-6. http://hms.gmu.ac.ir/article-1-2749-en.html
29.Damreihani N, Behzadipour S, Tahmasebi S. [Relationship the role of perceived social support with psychological well-being and the marital adjustment in the women undertake mastectomy (Persian)]. Iranian Journal of Surgery. 2017; 25(1):61-9. http://www.ijs.ir/library/upload/article/af_65246227%20Mastektomi-Dr.%20Behzadipour%20%20%201958.pdf
نوع مطالعه: پژوهشی |
موضوع مقاله:
مطالعه بيماری‌ها
دریافت: 1398/4/31 | پذیرش: 1399/1/19 | انتشار: 1399/10/12
دریافت: 1398/4/31 | پذیرش: 1399/1/19 | انتشار: 1399/10/12
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |